13. Dadl: Mynd i'r Afael â Hiliaeth ac Anghydraddoldeb Hiliol

Part of the debate – Senedd Cymru am 7:28 pm ar 6 Hydref 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Jenny Rathbone Jenny Rathbone Labour 7:28, 6 Hydref 2020

(Cyfieithwyd)

Diolch yn fawr iawn, Llywydd. Gadewch i mi weld a allaf i wella'r sain. Mae'n ddrwg gen i am hynna. Diolch yn fawr am fy ngalw. Fe wnaeth adroddiad Ogbonna argraff fawr arnaf i ac yn enwedig wrth amlygu'r anawsterau sydd gan geiswyr lloches a ffoaduriaid o ran cael gafael ar wasanaethau iechyd meddwl. Mae hwn yn fater pwysig iawn. Rai blynyddoedd yn ôl, fe ddes i'n ffrindiau gyda bachgen a oedd yn geisiwr lloches a oedd wedi gweld llofruddiaeth ei dad gan wrthwynebwyr gwleidyddol yn y wlad yr oedd yn dianc ohoni, ac roedd ei fam yn aml yn gofyn yn yr ysgol iddo gael cwnsela a chael cymorth. Ond, wrth iddo symud ymlaen drwy'r ysgol a thrwy'r coleg, ni lwyddodd erioed i gael y cwnsela yr oedd ei angen er mwyn goresgyn y profiad niweidiol yn ystod plentyndod yr oedd wedi'i ddioddef. Yn anffodus, mae ef erbyn hyn, yn drasig, yn gaeth i gyffuriau ac wedi cael ei daflu allan gan ei deulu. Mae bellach yn ddigartref, ac mae'n mynd i gostio llawer iawn mwy o arian i unioni pethau, os bydd yn llwyddo i oroesi. Mae'n stori drist iawn, ac rwy'n siŵr nad yw fy ffrind i ar ei ben ei hun yn hyn i gyd. Mae'n tynnu sylw mewn gwirioneddol at ba mor bwysig yw hi bod athrawon yn deall pan fydd plant yn dioddef a'r angen i'w cyfeirio at wasanaethau lle gallan nhw helpu i wella'r clwyfau y mae plant yn aml yn eu cario gyda nhw.

Rwy'n credu mai un o'r pethau pwysig y tynnir sylw ato yn yr adroddiad yw bod y cynnydd y mae plant BAME yn ei wneud—mae gan ddisgyblion du gyrhaeddiad is na disgyblion gwyn mewn addysg blynyddoedd cynnar, ond erbyn diwedd cyfnod allweddol 4, pan eu bod yn sefyll eu harholiadau TGAU, maen nhw'n perfformio ychydig yn well na disgyblion gwyn, sy'n glod i'w teuluoedd ac i'w hathrawon. Mae angen i ni wneud mwy, serch hynny, oherwydd rydym ni'n gwybod bod gan y gymuned Sipsiwn a Theithwyr lefelau cyrhaeddiad echrydus o isel o'i gymharu â grwpiau pobl dduon a lleiafrifoedd ethnig eraill, ac o drafodaethau a gawsom yn y Senedd heb fod mor bell yn ôl â hynny, rydym yn gwybod mai dim ond hanner y safleoedd i deithwyr yng Nghymru sydd ag unrhyw fath o gysylltiad â'r rhyngrwyd, ac mae hynny'n golygu ei bod yn anodd iawn i ddisgyblion gael gafael ar ddysgu ar-lein os bydd cyfyngiadau symud eto, ond hefyd i bobl eraill sy'n byw yno gael gafael ar yr holl wasanaethau cyhoeddus eraill sydd bellach ar gael yn haws ar-lein.

Rwy'n credu bod yn rhaid i mi dynnu sylw at y ffaith bod pandemig y COVID yn effeithio'n anghymesur ar lawer o'm hetholwyr BAME oherwydd eu bod yn gweithio mewn rhannau o'r economi lle nad oes ganddyn nhw hawl i absenoldeb salwch a'u bod yn bobl, er enghraifft, sy'n gweithio ym maes lletygarwch ac fel gyrwyr tacsi, sy'n cael eu heffeithio yn ddifrifol iawn gan nad oes ganddyn nhw hawl i unrhyw gymorth, ac fel gweithwyr llawrydd, mae'n anodd iawn iddyn nhw gael cefnogaeth gyhoeddus.

Rwyf i eisiau cydnabod trafferthion ofnadwy pobl sy'n dod o dramor ac sy'n cael trwyddedau gwaith i ddod yma, a'r gwahaniaethu a'r caledi economaidd y maen nhw'n ei ddioddef er mwyn aros yma a'r gost enfawr o adnewyddu eu trwyddedau gwaith. Rwy'n credu bod hwn yn un o'r pethau y mae angen i ni fynd i'r afael ag ef a ninnau eisiau dod yn genedl noddfa. Mae cynifer o bethau y mae'n rhaid i ni eu gwneud o hyd. Mae'n rhaid i ni gydnabod bod llygredd aer yn lladd a bod y cymunedau BAME yn fy etholaeth i yn byw yn anghymesur yn yr ardaloedd lle mae'r llygredd aer uchaf. Yn yr un modd, tai: mae'n amlwg eu bod nhw'n aml mewn cartrefi gwael.

Felly, rwyf i eisiau deall, o'r argymhellion—rwy'n credu bod yna 25—yn adroddiad Ogbonna yr ystyriwyd eu bod yn rhai yr oedden nhw eisiau mynd i'r afael â nhw ar unwaith, sut ydym ni'n mynd i sicrhau ein bod yn mynd i fwrw ymlaen â'r rhain i gyd pan ein bod ni'n cael trafferthion oherwydd y pandemig? Yn amlwg, y rhai y mae angen iddyn nhw fod â'r brif flaenoriaeth yw'r rhai sy'n effeithio ar y nifer anghymesur o bobl sydd wedi bod yn ddifrifol wael gyda COVID, neu mewn llawer o achosion sydd wedi marw, ond mae hyn yn rhywbeth y mae gwir angen i ni fynd i'r afael ag ef, yn enwedig drwy ddiwygio'r cwricwlwm. Mae angen i ni ddysgu am ein gorffennol ein hunain a'r pethau ofnadwy a wnaethom ni i bobl mewn gwledydd eraill a rhai o'r anghyfiawnderau nad ydym ni wedi eu hunioni o hyd o ganlyniad i hynny.