2. Pa asesiad y mae'r Prif Weinidog wedi'i wneud o effaith y pandemig parhaus ar 1,000 diwrnod cyntaf bywyd plentyn yng Nghymru? OQ55717

Llywydd, diolchaf i Lynne Neagle am hynna. Er nad yw babanod a phlant ifanc yn debygol naill ai o gontractio na chael eu heffeithio'n ddifrifol gan COVID-19, mae Llywodraeth Cymru yn parhau i ganolbwyntio ar lesiant corfforol, meddyliol ac emosiynol hirdymor pawb sy'n tyfu i fyny yn ystod yr argyfwng coronafeirws.

Prif Weinidog, mae'r dystiolaeth yn ddiamwys bod 1,000 diwrnod cyntaf bywyd plentyn, o feichiogrwydd i ddwyflwydd oed, yn gosod sylfeini ar gyfer bywyd iach a hapus. Tynnodd adroddiad diweddar 'Babies in Lockdown' gan y Parent—Infant Foundation sylw at yr effaith amlwg y mae COVID wedi'i chael ar deuluoedd a babanod, a hefyd mai teuluoedd sydd eisoes mewn perygl o ganlyniadau gwael sydd wedi dioddef yr anfantais fwyaf, wedi'i gwreiddio mewn coronafeirws unwaith eto. Rydym ni'n gwybod bod pryderon wedi eu codi yng Nghymru ynghylch cyfyngiadau ar gynnwys partneriaid yn ystod beichiogrwydd ac esgor, yn ogystal ag effaith llai o wasanaethau ymwelwyr iechyd ar iechyd meddwl amenedigol a chyfraddau bwydo ar y fron. O gofio ein bod ni'n wynebu cyfnod estynedig o gyfyngiadau y gaeaf hwn, pa gamau wnaiff y Prif Weinidog eu cymryd i sicrhau bod 1,000 diwrnod cyntaf bywyd babi wir yn gyfle sylfaenol i adeiladu iechyd corfforol a meddyliol da am oes? Diolch.

Diolch, Lywydd. Wrth gwrs, rwy'n cytuno â Lynne Neagle ynglŷn â phwysigrwydd y 1,000 diwrnod cyntaf hynny, pan fydd ymennydd plant yn tyfu'n gyflymach nag y bydd ar unrhyw adeg arall yn eu bywydau, a phan fydd yr atodiadau pwysig iawn hynny yn cael eu gosod a fydd yn sail i lesiant emosiynol dros weddill eu hoes. Fel y bydd Lynne Neagle yn gwybod, yn nyddiau cynnar coronafeirws, bu tarfu ar y mathau o wasanaethau y gallai teuluoedd a phlant ddibynnu arnyn nhw, oherwydd bod y staff eu hunain yn datblygu salwch o ganlyniad i coronafeirws ac oherwydd y bu'n rhaid ailgyfeirio ymwelwyr iechyd, er enghraifft, i helpu rhannau mwy brys fyth o'r gwasanaeth iechyd. Y newyddion da yw bod pob ymwelydd iechyd wedi eu dychwelyd i'w swyddi erbyn hyn, ac mae'r gwasanaethau hynny sydd mor bwysig ym mywydau'r plant ifanc hynny yn cael eu hadfer. Nid ydyn nhw 100 y cant yn ôl i ble'r oedden nhw o'r blaen, gan nad yw coronafeirws wedi diflannu. Ond serch hynny, gwn fod dealltwriaeth dda o'r ymdrechion sydd eu hangen, yn y ffordd y mae Lynne Neagle wedi'i nodi, a bod camau yn cael eu cymryd yn eu cyswllt yn ein gwasanaethau cymdeithasol ac yn ein gwasanaethau iechyd. A, Llywydd, ceir rhai llwyddiannau rhyfeddol o hyd, o ystyried y pwysau sydd wedi bod ar bawb. Aeth cyfraddau imiwneiddio yng Nghymru, yn ystod tri mis cyntaf y flwyddyn ariannol hon—felly'r tri mis pan oedd argyfwng coronafeirws yn ei anterth—aeth y brechlyn tri dos, chwech mewn un i fabanod yn uwch na 95 y cant yn ystod y chwarter hwnnw a chynyddodd y dos cyntaf MMR i blant ddwyflwydd oed i fwy na 95 y cant. Felly, er gwaethaf yr holl anawsterau yr oedd pobl yn eu hwynebu, ac rydym ni'n gwybod bod pobl weithiau'n amharod i ddod ymlaen i gael triniaethau yn y cyfnod anodd iawn hwnnw, ceir tystiolaeth o lwyddiant parhaus gwasanaethau i bobl ifanc yn y 1,000 diwrnod cyntaf hynny.

Prif Weinidog, mae'r 1,000 diwrnod cyntaf hynny mor bwysig a hoffwn gefnogi'r hyn y mae Lynne wedi'i ddweud gyda'i phryderon y mae hi wedi eu codi gyda chi heddiw, a diolch hefyd i chi a'r Llywodraeth am wrando ar rai o'r pryderon hynny. Gan fod gen i blentyn blwydd a hanner oed fy hun, a gafodd ei ben-blwydd yn un oed yn ystod y cyfyngiadau symud—ein cyntaf yn ystod y cyfyngiadau symud cenedlaethol—gallaf ddweud fy mod i'n poeni yn fawr am ei broses ddatblygu oherwydd y diffyg rhyngweithio gydag eraill, yn enwedig plant o'i oedran ei hun. Mae rhyngweithio a chwarae mor bwysig ar gyfer y camau hynny mewn bywyd ond, os na fyddwn ni'n ofalus, ni fydd canolfannau sy'n eich annog i gael y rhyngweithio hwnnw, fel canolfannau chwarae meddal—. Ni fydd unrhyw rai ar ôl yn Sir Fynwy yn fuan gan fod eu busnesau yn cael eu taro mor galed o ran nifer yr ymwelwyr ac incwm oherwydd bod yr ardaloedd cyfagos yn destun cyfyngiadau symud. Felly, os gwelwch chi'n dda, Prif Weinidog, a gaf i ofyn i chi heddiw ymgorffori rywsut yn y cylch newydd hwnnw o gyllid sy'n cael ei gyflwyno yn fuan, ffordd o helpu'r busnesau hynny sydd gymaint ar eu colled o ran nifer yr ymwelwyr ar hyn o bryd oherwydd bod yr ardaloedd cyfagos yn destun cyfyngiadau symud? Diolch.

Wel, Llywydd, diolchaf i Laura Anne Jones am hynna. Rwy'n adnabod ei man cychwyn yn dda iawn. Mae plant ifanc yn dysgu cymaint gan blant ifanc eraill o'u hoedran eu hunain, ac mae'r cyfle i chwarae a chymdeithasu â phlant yn y modd hwnnw yn hanfodol iddyn nhw, ac mae llawer o deuluoedd wedi canfod bod y cyfleoedd hynny wedi cael eu cwtogi o ganlyniad i bryder ynghylch coronafeirws a gwasanaethau ddim yn gallu gweithredu yn y ffordd yr oedden nhw o'r blaen.

Mae'r mater o fusnesau ychydig dros y ffin o ardaloedd sy'n destun cyfyngiadau symud lleol yn fater a godwyd gan yr Aelod gyda mi, mi wn, yr wythnos diwethaf. Addewais bryd hynny y byddwn yn siarad â'm cyd-Weinidog Ken Skates am y pwyntiau a godwyd ganddi, ac rwyf wedi cael cyfle i wneud hynny. Ac rwy'n falch o allu ei hysbysu bod Gweinidog yr Economi, Trafnidiaeth a Gogledd Cymru yn sicrhau bod y symiau o arian yr ydym ni wedi'u neilltuo yn ystod cam 3 y gronfa cadernid economaidd, a gynlluniwyd i helpu busnesau mewn ardaloedd sy'n destun cyfyngiadau symud, y bydd hyblygrwydd i ganiatáu i fusnesau ychydig ar draws y ffin y mae'r mesurau cyfyngiadau symud hynny yn effeithio arnynt fanteisio ar y gronfa honno hefyd, a diolchaf iddi eto am godi'r pwynt hwnnw gyda mi.