Part of the debate – Senedd Cymru am 5:09 pm ar 14 Hydref 2020.
Diolch yn fawr, Lywydd. Rwy'n ddiolchgar i'r Ceidwadwyr, unwaith eto, am gyflwyno cyfle inni drafod yr economi. Credaf fod dau beth sy'n peri pryder i'n hetholwyr ledled Cymru ar hyn o bryd. Un ohonynt yw eu hiechyd a'r llall yw ffyniant a swyddi yn y dyfodol, ac rwy'n credu ei bod yn werthfawr iawn i ni gael y trafodaethau hyn.
Wrth gwrs, nid ydym yn anghytuno â phopeth yng nghynnig y Ceidwadwyr o bell ffordd. Mae'n amlwg yn allweddol y dylai unrhyw effeithiau ar fusnesau yn sgil mesurau sy'n ymwneud â'r feirws fod yn gymesur. Credaf fod pwyntiau Russell George am ddata ar lefel wardiau yn rhai da—mae angen i bobl wybod beth yw'r sefyllfa. Dywedwyd wrthyf ei bod yn anodd cyhoeddi hynny oherwydd gellid adnabod unigolion. Wel, a bod yn gwbl onest, os yw'r sampl yn ddigon bach i allu adnabod unigolion, mae'n debyg nad oes angen i'r ward fod dan gyfyngiadau. Felly, rwy'n credu bod hynny'n rhywbeth—a gallai helpu gyda chydymffurfiaeth wrth gwrs. Os yw pobl yn deall pam y gofynnir iddynt aros gartref, maent yn fwy tebygol o wneud hynny.
Fodd bynnag, lle na allwn gytuno yw'r safbwynt ynglŷn â'r hyn y mae Llywodraeth y DU wedi'i wneud hyd yma. Nawr, roedd y cynllun ffyrlo'n dda, er bod rhai pobl wedi'u gadael allan, roedd yna rai pobl na chafodd gymorth. Mae'r bobl hynny'n dal i ymgyrchu, a hoffwn ofyn i'r Aelodau edrych ar wefan ymgyrch ExcludedUK i weld sut y mae'r bobl hynny'n cael eu gadael allan—sut y mae wedi effeithio arnynt. Ond ar y cyfan, roedd yn gynllun pwerus iawn ac roedd yn gweithio'n dda iawn. Ac un o'r rhesymau pam y gweithiodd yn dda iawn yw ei fod wedi gweithio i gwmnïau llai yn ogystal ag i rai mwy o faint.
Hoffwn sôn am welliannau 2 a 3 gyda'i gilydd, Lywydd, oherwydd maent yn cefnogi ei gilydd. O ran cymorth Llywodraeth y DU, gwyddom nad yw'r cynllun cefnogi swyddi, fel y mae'n cael ei gyflwyno ar hyn o bryd, yn gweithio i lawer o gwmnïau yng Nghymru. Nid yw'n gweithio ym maes lletygarwch; nid yw'n gweithio ym maes bwyd sy'n cael ei werthu drwy gyfanwerthwyr; nid yw'n gweithio i iechyd a harddwch; nid yw'n gweithio i dwristiaeth; nid yw'n gweithio i fusnesau bach. A dim ond pobl sydd wedi siarad â mi yr wythnos hon am gymorth na allant ei gael yw'r rheini. Nawr, gellid dadlau, Lywydd, fod hyn yn ddealladwy. Wyddoch chi, os yw Llywodraeth y DU yn gweithredu fel Llywodraeth Lloegr, rhaid inni gydnabod bod economi Cymru'n wahanol iawn i economi Lloegr, ac efallai y byddai'n briodol iddynt gyflwyno hynny. Ond nid yw'n gweithio'n dda iawn i lawer o'n busnesau ni.
Felly, dyna'r rheswm dros ein gwelliant 2, sy'n pwysleisio'r pwynt unwaith eto fod angen i Lywodraeth Cymru gael pwerau benthyca i allu gweithredu ar rywfaint o hyn eu hunain. Mae Llywodraeth Cymru'n dweud o hyd nad oes ganddynt bŵer. Wel, credaf mai'r hyn sydd ei angen arnynt yw ychydig o asgwrn cefn i fynnu'r pŵer hwnnw. Dylent ofyn am y pwerau benthyca yn hytrach na chwyno, fel y gwnânt yn eu gwelliant, am yr hyn nad yw Llywodraeth y DU wedi'i wneud. Pam nad ydynt yn gofyn am y pŵer i gael yr arian i'w wneud eu hunain? Oherwydd, wrth gwrs, dyma sut y mae Llywodraeth y DU yn ei ariannu. Nid oes ganddynt goeden arian hud; maent yn benthyca ar y marchnadoedd rhyngwladol, sy'n ffordd gwbl synhwyrol o fwrw ymlaen. Dylai Llywodraeth Cymru fynnu'r hawl i wneud yr un peth.
Nawr, o ran ein gwelliant 5—ac i ryw raddau, rwy'n cytuno â Russell George yma—mae angen i Lywodraeth Cymru edrych eto ar elfennau o gyfnod newydd y gronfa cadernid economaidd. Mae llawer o bwyslais, yn y cynllun newydd, ar alwadau am geisiadau datblygu i gwmnïau allu symud ymlaen, ac efallai mai dyna'r peth priodol i'w wneud, o ystyried sefyllfa'r feirws pan oedd y cynllun hwn yn cael ei ddyfeisio'n hwyr yn yr haf. Ond mae pethau wedi newid. Wrth i fwy a mwy o ardaloedd fynd o dan gyfyngiadau lleol, credaf fod arnom angen fwy o gymorth brys. Ac rwy'n cytuno â'r pwynt y mae Russell George wedi'i wneud am gwmnïau heb arian yn eu poced ôl i gyfrannu at y math hwn o beth, yn enwedig busnesau bach a chanolig eu maint. Wrth i'r bylchau yn Llywodraeth y DU ddod yn gliriach, rhaid i Lywodraeth Cymru fod yn barod i ymateb, a rhaid i hynny olygu ymateb i amgylchiadau sydd wedi newid.
Gwelliant y Llywodraeth—o diar, dyma ni eto. Wrth gwrs, rydym yn cytuno â rhywfaint ohono; byddai'n anodd anghytuno, ac rydym yn amlwg yn cytuno â phwynt 4 am gynllun cefnogi swyddi Llywodraeth y DU. Ond clywsom y prynhawn yma y Gweinidog llywodraeth leol a thai yn dweud yn glir iawn, fel y'i clywais yn dweud o'r blaen, 'Nid ydym yn gwybod y cyfan fel Llywodraeth; nid ni yw ffynnon pob doethineb'. Wel, ni fyddech chi byth yn meddwl hynny, Lywydd, o'u harfer o gyflwyno gwelliannau 'dileu popeth'. Hoffwn nodi wrth y Senedd hon nad yw honno'n ffordd anrhydeddus o fwrw ymlaen, a fan lleiaf, os ydym am dreulio ein hamser ar ddadleuon y gwrthbleidiau, y peth lleiaf y dylai'r Llywodraeth ei wneud yw dangos cwrteisi drwy roi gwelliannau fesul llinell i ni.