Part of the debate – Senedd Cymru am 6:00 pm ar 14 Hydref 2020.
I fynd yn ôl at y gronfa cadernid economaidd am funud, fel cadeirydd y grŵp trawsbleidiol ar dwristiaeth, rwyf am groesawu'r £20 miliwn a glustnodwyd yng nghylch diweddaraf y gronfa cadernid economaidd mewn gwirionedd. Ond nid wyf yn derbyn awgrym Helen Mary Jones nad yw'r sector hwn yn bwysig yn Lloegr hefyd, fwy na rwy'n derbyn yr haeriad, neu'r awgrym a wnaed gan Mick Antoniw fod y gweithluoedd nad ydynt wedi undeboli drwy ddiffiniad yn weithluoedd annheg. Gadewch i ni gofio, wrth gwrs, fod Llywodraeth y DU wedi torri TAW ar fusnesau twristiaeth ac nad ydynt yn bwriadu cyflwyno treth dwristiaeth. Weinidog, ni ddywedoch chi lawer am y busnesau sy'n gysylltiedig â thwristiaeth—y gadwyn dwristiaeth, os hoffwch. Busnesau rheoli digwyddiadau yw'r rhain, er enghraifft, trefnwyr arddangosfeydd, busnesau celfyddydol ac adloniant, sy'n dal i feddwl tybed beth a wnaethoch gyda'r symiau canlyniadol coll gan Lywodraeth y DU, cwmnïau cyfyngedig un cyfarwyddwr sy'n gweithredu yn y cyfryngau, y celfyddydau ac adloniant, sydd, i bob golwg, wedi llithro o'r golwg yng nghylch diweddaraf y gronfa cadernid economaidd, fel y mae busnesau wedi gwneud, neu fel y maent yn 'dal i fod' yn gwneud, dylwn ddweud, y busnesau bach, y busnesau gwely a brecwast bach yn arbennig, sydd angen cymorth o'r gronfa cadernid economaidd. Yr union fusnesau sydd angen cymorth llif arian, nid oes ganddynt y 10 y cant i'w gyflwyno ar hyn o bryd. A Huw Irranca-Davies, efallai y gallwn ddweud bod y gair 'busnesau' yn golygu cyflogwyr a gweithwyr—wrth gwrs fod hyn yn ymwneud â gweithwyr. Credaf y dylem grybwyll hefyd fod rhywfaint o'r cyllid, er gwaethaf cytuno â'r Gweinidog am waith da'r banc datblygu, fod rhywfaint o arian y gronfa cadernid economaidd 2.0 ychydig yn araf yn dod at y bwrdd, ac os clywais yn iawn, er bod Caerffili wedi bod dan gyfyngiadau symud ers mis bellach, dim ond yn awr y gallant gael gafael ar yr arian ychwanegol sydd wedi'i anelu at yr ardaloedd sydd dan gyfyngiadau.
Rwyf am siarad yn fyr am y mapiau y mae Cyngor Bwrdeistref Sirol Pen-y-bont ar Ogwr yn eu cynhyrchu ar hyn o bryd—y mapiau data ar sail wardiau. Mae'r data hwnnw ar gael, a chredaf y dylai Llywodraeth Cymru, yn ei chyfanrwydd, ddisgwyl gallu cyfeirio at y rhain fel tystiolaeth o'r angen i osod cyfyngiadau yn y ffordd rydych am ei wneud. Nid wyf yn credu y byddai'n deg dweud bod Blaengarw a Newton, y ddau le yn ardal Cyngor Bwrdeistref Sirol Pen-y-bont ar Ogwr, yn gymunedau sy'n cymysgu llawer iawn ac yn debygol o drosglwyddo'r clefyd hwn i'w gilydd. Heb fod yn hir yn ôl, roeddech yn dadlau na ddylai neb deithio ymhellach na 5 milltir o ble roeddent yn byw; nawr rydych chi'n mynnu eu bod yn gwneud hynny os ydynt eisiau siopa ac na allant wneud hynny heb groesi ffin sirol i gyrraedd y siopau agosaf, y salonau, y bwytai, a'r cyrchfannau twristiaeth sy'n cydymffurfio â mesurau COVID.
Gyda'r ffordd y mae pethau'n mynd ar hyn o bryd, gwnaeth David Rowlands y pwynt nad ydym yn gwahaniaethu rhwng ein pobl fwyaf agored i niwed a'n pobl leiaf agored i niwed, a sut i'w diogelu—mae'n fwy o ryw fath o un dull addas i bawb nad yw'n gweithio. Felly, ailadroddaf yr alwad a wnaeth y Pwyllgor Deddfwriaeth, Cyfiawnder a'r Cyfansoddiad, ac Aelodau eraill mewn gwirionedd, i ddangos trywydd eich meddwl, Weinidog. Ac nid yw hynny'n golygu anfon datganiad byr allan 20 munud cyn i ni eistedd yma yn y Siambr; mae'n ddatganiad sy'n cyfeirio at SAGE, y dywedodd y Gweinidog iechyd ar y teledu y bore yma ei fod yn ymwneud yn bennaf â Lloegr ac mai dyna pam rydym angen grŵp cynghori technegol ar wahân ar gyfer Cymru—i gael y wyddoniaeth yn iawn—eiliadau cyn gresynu nad oedd hyn yn cael ei wneud ar sail y pedair gwlad drwy COBRA. I ateb hynny, rwy'n dweud: wel, nid yw Boris yn cytuno â chi; nid yw Nicola Sturgeon yn cytuno â'r hyn rydych chi'n ei wneud, ar wahân i'r ffin genedlaethol honno sy'n gyfleus iawn yn wleidyddol; ac wrth gwrs, mae Keir Starmer yn gofyn i chi wneud pethau gwahanol hefyd. Felly, os ydych yn sôn am ddull pedair gwlad, byddwch yn ofalus beth y deisyfwch ei gael.
Ac yn olaf, Lywydd, rwyf am orffen gyda hyn a chyfeirio at rywbeth a ddywedodd Caroline Jones. Ni lwyddodd cyfyngiadau symud llawn, a oedd yn ddrud iawn yn nhermau iechyd meddwl, iechyd corfforol a'r economi, i atal COVID ar ôl dechrau eu llacio. Ond ni allwn aros dan gyfyngiadau parhaol am lawer iawn o resymau, ac er nad wyf yn cytuno â phopeth a ddywedodd, y pwynt hanfodol roedd hi'n ei wneud yw bod angen rhoi sylw i'r manylion yn hytrach na phastynu pawb yn ddiwahân. A dyna'r hyn rwyf am i Lywodraeth Cymru ddechrau ei ddangos yn awr, yn enwedig gan nad yw'n amlwg ar hyn o bryd beth yw ymateb y Llywodraeth i'r rhagolygon ehangach—dim un o'r pethau y soniodd Russell George amdanynt, fel polisïau y byddem yn eu cyflwyno, a allai fod o ddiddordeb i chi, ac rwy'n sicr yn gobeithio eu bod. Oherwydd roedd Helen Mary yn iawn pan ddywedodd na ddylem fod yn gwneud penderfyniadau ar sail iechyd neu'r economi mewn gwirionedd; penderfyniadau rhyng-gysylltiedig yw'r rhain, ac fel roedd David Rowlands yn nodi mewn gwirionedd, byddwn angen Cymru ffyniannus ac iach er mwyn gallu gweithredu yn y dyfodol. Diolch.