Pnawn da. Nod gwelliannau 84, 85 a 103 yw dileu'r ddarpariaeth bresennol sy'n ymestyn yr hawl i bleidleisio mewn etholiadau llywodraeth leol ar gyfer pob dinesydd tramor, waeth beth fo'i ddinasyddiaeth. Mae gan y rhan fwyaf o wledydd a chenhedloedd sy'n caniatáu i bobl nad ydynt yn ddinasyddion bleidleisio, ofyniad preswylio sylfaenol. Er enghraifft, er mwyn bod yn gymwys i bleidleisio yn Seland Newydd, mae'n rhaid i'r person fod wedi byw'n barhaus yn y wlad am 12 mis, ac i bleidleisio mewn etholiadau rhanbarthol a threfol yn Nenmarc, er enghraifft, mae'n rhaid i berson fod wedi preswylio'n barhaol yn y wlad am dair blynedd cyn dyddiad yr etholiad. Fodd bynnag, os bydd y gwelliannau hyn yn methu, adlewyrchir ein cred y dylai hawliau pleidleisio fod ynghlwm wrth ddinasyddiaeth person yng ngwelliant 104 o'n heiddo ni, sy'n welliant cyfaddawd i gyflwyno gofyniad preswylio sylfaenol o dair blynedd, gan adlewyrchu'r hyn sy'n eithaf cyffredin ledled y byd, i ganiatáu i ddinasyddion tramor cymwys bleidleisio mewn etholiadau llywodraeth leol.

Fel y dywedais yn y ddadl yn ystod Cyfnod 1, gall dinasyddion Iwerddon a'r Gymanwlad ar hyn o bryd, a dinasyddion perthnasol yr UE bleidleisio mewn llywodraeth leol ac etholiadau datganoledig, ond byddai'r Bil hwn yn galluogi pob dinesydd tramor sy'n preswylio'n gyfreithlon yng Nghymru i bleidleisio mewn etholiadau llywodraeth leol. Mae cytundeb cyfatebol hirsefydlog rhwng y DU a Gweriniaeth Iwerddon o ganlyniad i'r berthynas hanesyddol rhwng y ddwy wlad, ac mae gallu dinasyddion y Gymanwlad i bleidleisio yn etholiadau'r DU yn etifeddiaeth o Ddeddf Cynrychiolaeth y Bobl 1918. Fodd bynnag, credwn fod y Bil hwn yn cynnig cam yn rhy bell. Mae gan o leiaf y rhan fwyaf o'r ychydig wledydd sy'n caniatáu i ddinasyddion tramor bleidleisio ofyniad preswylio sylfaenol, ond mae hyd yn oed hynny ar goll yma. Fel y dywedodd David Melding wrth graffu ar ddarpariaethau tebyg yn y Bil Senedd ac etholiadau:

dylai eu dinasyddiaeth benderfynu ble maen nhw'n pleidleisio'n bennaf, ac os ydyn nhw'n dewis peidio â cheisio am ddinasyddiaeth yma, yna eu dewis nhw yw peidio â bod â hawliau gwleidyddol i'r graddau y gellir pleidleisio yn ein hetholiadau.

Mae gwelliannau 86 ac 87 yn gosod dyletswydd benodol ar Weinidogion Cymru i gyflwyno fframwaith cenedlaethol i hyrwyddo ymwybyddiaeth o ymestyn yr etholfraint i bobl ifanc 16 a 17 oed ac i ddatblygu fframwaith cenedlaethol ynglŷn â hyrwyddo ymwybyddiaeth o addysg wleidyddol. Mae'r gwelliannau hyn yn ymateb i argymhelliad 2 y Pwyllgor Cydraddoldeb, Llywodraeth Leol a Chymunedau, a oedd yn dadlau y dylid diwygio'r Bil i gynnwys darpariaeth benodol a fydd yn ychwanegu rhyw lefel ddigonol o addysg ynglŷn â gwleidyddiaeth a democratiaeth ym mhob ysgol yng Nghymru.

Mae'r Gymdeithas Diwygio Etholiadol, neu yr ERS fel y'i gelwir hi, yn argymell y dylid diwygio'r Bil i gynnwys darpariaeth benodol i gyflwyno lefel ddigonol o addysg ar wleidyddiaeth a democratiaeth yng Nghymru ym mhob ysgol. Yn benodol, dywedant, dylai pobl ifanc o 14 a 15 oed gael yr addysg hon i'w paratoi ar gyfer pleidleisio yn 16 oed. Dylai'r rhaglen hon o ymwybyddiaeth wleidyddol gyd-fynd â chynlluniau gwersi clir, maen nhw'n dweud, i rymuso athrawon i gyflwyno'r gwersi.