Grŵp 1: Etholiadau llywodraeth leol (Gweliannau 84, 85, 1, 86, 87, 99, 101,102, 103,104,105, 2, 106, 62, 64, 65, 66, 67, 147, 58, 59, 60, 61, 79, 55, 56)

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:32 pm ar 10 Tachwedd 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Mark Isherwood Mark Isherwood Conservative 4:32, 10 Tachwedd 2020

(Cyfieithwyd)

Ymateb siomedig ond rhagweladwy, mae'n debyg. Rwy'n credu i'r Gweinidog ddechrau drwy gyfeirio at arolwg yn 2017 a chanran yr ymatebwyr. Roedd y rheini'n samplau anghynrychioliadol ac mae'n gwybod cystal â mi fod ein gwelliannau'n ceisio adlewyrchu, drwy farn y cyhoedd ar y mater hwn, yr holl sbectrwm gwleidyddol, lle mae pleidleisio a dinasyddiaeth yn faterion pwysig. Maen nhw'n rhan o ddefod newid byd, ymrwymiad newydd, hunaniaeth newydd, ac yn rhywbeth a gydnabyddir yn fyd-eang mewn democratiaethau rhyddfrydol gorllewinol fel rhywbeth na ddylid ei roi'n ddiofyn. Nid yw ein cynigion yn radical, dim ond ceisio gweithredu'r arfer da cenedlaethol y maen nhw drwy gael cyfnod preswylio gofynnol fel cyfaddawd.

O ran addysg ar wleidyddiaeth, mae'n amlwg na fyddech chi'n ystyried diwygiadau i'r cwricwlwm a bod y Bil eisoes yn darparu ar gyfer crybwyll y pryder hwnnw. Na, nid yw'n gwneud hynny. Ac, ydym, rydym ni eisoes wedi ystyried diwygiadau i'r cwricwlwm. Mae fy ngwelliannau'n adlewyrchu, fel y dywedais, pryderon a amlygwyd gan y Gymdeithas Diwygio Etholiadol, oherwydd wrth ddrafftio'r Bil ac fel y mae'r Gweinidog yn ymddangos yn benderfynol o'i grybwyll o hyd, bydd hyn yn golygu bod rhai pobl ifanc yng Nghymru yn wybodus iawn, ond y bydd yn broses haenog, gyda llawer o rai eraill heb ddeall cystal ag y dylent sut y mae'r system yn eu cenedl yn gweithredu.

Clywn lawer o rethreg am rymuso dinasyddion, llais cymunedol ac ymgysylltu â'r gymuned, ond eto, mae Llywodraeth Cymru yn ceisio dileu gwelliannau a fyddai mewn gwirionedd yn rhoi dannedd i gysyniadau o'r fath ac yn eu troi'n realiti byw yn ein cymunedau. Mae'r gair 'cynnwys' yn air allweddol o fewn sector rhyngwladol enfawr sy'n gweithio ar rymuso cymunedol, ymgysylltu â chymunedau a'r hyn y cyfeirir ato'n gyffredin fel 'cyd-gynhyrchu'. Mae'n mynd ymhell y tu hwnt i'r lleiaf—[Anhyglyw.] —geiriau sy'n golygu pethau eraill, megis 'ymgynghori' neu 'gydweithio'. Ystyr 'cynnwys' yw llais cyfartal. Mae'n golygu parch at eich gilydd. Mae'n golygu gorfod gwneud pethau gyda'ch gilydd er lles cyffredin a chyda gwir ymrwymiad.

Unwaith eto, methodd y sylwadau ynglŷn â'r gofrestr etholiadol gydnabod yr angen i amddiffyn rhai pobl agored i niwed a fydd, o dan y cynigion, yn dal i fod yn hysbys pan fyddant wedi dewis peidio â bod.

Bydd ein cynigion yn dal i alluogi llawer mwy o swyddogion llywodraeth leol i sefyll mewn etholiad. Gwn fod y Gweinidog wedi cael gyrfa helaeth mewn llywodraeth leol ac yn gwybod llawer mwy na mi ynghylch sut y mae'r agweddau ymarferol yn gweithio, ond gwn, fel rhywun a oedd yn briod â chynghorydd sir ac sy'n adnabod dwsinau o gynghorwyr sir yn bersonol ar draws yr holl bleidiau, bob dydd yn ddi-ffael mae cynghorydd effeithiol yn gweithio'n agos gyda swyddogion, gan geisio cyngor a chymorth. Nid pob swyddog, drwy'r dydd yw hyn, ac felly mae'n garfan fach yr ydym yn sôn amdani, ond byddai'r bobl hynny'n cael eu rhoi mewn sefyllfa anodd iawn, felly hefyd y cynghorwyr, yn y ffordd y mae'r Bil wedi ei gynnig ar hyn o bryd.

Yn olaf, hoffwn gefnogi ein cynnig i sicrhau bod cysondeb rhwng rheoliadau ar gyfer hysbysebion gwleidyddol y telir amdanynt ar-lein a hysbysebion gwleidyddol wedi'u hargraffu y telir amdanynt. Dylai hyn fod yn hollol amlwg. Oherwydd, ar hyn o bryd, mae'n ofynnol i lenyddiaeth brintiedig, megis taflenni, gynnwys argraffnod o wybodaeth am bwy a dalodd am hyrwyddo'r deunydd. Dywedodd y Comisiwn Etholiadol y byddai argraffnodau ar ddeunydd etholiad digidol yn eu helpu i orfodi'r rheolau gwario, i gael darlun cliriach o bwy sydd angen iddyn nhw eu cofrestru er mwyn cyflwyno cynllun gwariant wedyn. Yn ddiweddar mae Llywodraeth yr Alban wedi gwneud argraffnodau digidol yn ofynnol ar gyfer etholiadau seneddol a lleol. Mae Llywodraeth y DU hefyd wrthi'n cyflwyno deddfwriaeth gynhwysfawr ar gyfer argraffnodau digidol. Dywedodd y Gweinidog yng Nghyfnod 2 ei bod yn cydymdeimlo â'r egwyddor hon, ond bydd Llywodraeth Cymru yn gweithio gyda Llywodraeth y DU i ddatblygu cyfundrefn gyson ar draws yr awdurdodaeth. Fel arfer, byddwn yn cefnogi'r dull cydgysylltiedig hwnnw'n gryf. Rydym yn deall ei barn, ond credwn y dylai Cymru arwain y ffordd, gan wella atebolrwydd a thryloywder mewn hysbysebu gwleidyddol digidol ac y dylai ddefnyddio ei phwerau i wella safonau hysbysebu gwleidyddol er mwyn gwella democratiaeth Cymru.

Er mwyn gwella democratiaeth Cymru, byddaf yn cynnig yr holl welliannau hyn, gan apelio ar Aelodau i ystyried yr hyn sydd y tu ôl iddyn nhw mewn gwirionedd, yn hytrach na rhywfaint o'r rhethreg wleidyddol bleidiol yr ydym ni wedi'i chlywed.