Part of the debate – Senedd Cymru am 6:14 pm ar 17 Tachwedd 2020.
Diolch yn fawr iawn, Darren Millar. A gaf i ddechrau trwy ddiolch i chi am y gwaith yr ydych yn ei wneud wrth gadeirio'r grŵp trawsbleidiol ar ffydd? Rwyf i newydd gofio hefyd y digwyddiad gwych hwnnw a gawsom yn y Senedd y llynedd, digwyddiad Diwrnod Cofio'r Holocost, y daethom ni i gyd iddo, gyda'r grŵp trawsbleidiol yn arwain y digwyddiad hwnnw i raddau helaeth, fel yr ydych wedi ei wneud. Rwy'n credu ei bod yn bwysig edrych ar rai o'r penderfyniadau anodd hyn sydd wedi eu gwneud gyda'r cyfyngiadau. O 22 Mehefin, roedd mannau addoli yn cael agor. Dros yr haf, roedd y cyfyngiadau wedi eu llacio ac roedd mathau o weithgareddau yn cael cynyddu. Ond yn ystod y cyfnod atal byr, wrth gwrs, fe wnaethon nhw gau eto ar gyfer addoli cymunedol, ond ar agor ar gyfer angladdau, priodasau ac i ddarlledu gwasanaethau. Fel yr ydych wedi ei ddweud, mae llawer o bobl mor falch erbyn hyn eu bod nhw ar agor eto ar gyfer addoli cymunedol, seremonïau gan gynnwys angladdau a phriodasau, a gweithgareddau plant dan oruchwyliaeth.
Rydych yn gwneud pwynt pwysig ynghylch gwasanaethau profedigaeth a swyddogaeth caplaniaid, sydd wedi dod i'r amlwg o ran ein gwasanaeth iechyd, rwy'n siŵr, ac mae angen i ni ystyried y cyfraniad hwnnw. Ond hoffwn i sôn am y grŵp seremonïau. Mae hwn wedi bod yn chwarae rhan allweddol iawn. Mae'n enw newydd ar grŵp sy'n trafod ffydd, claddedigaethau ac amlosgiadau, ac erbyn hyn mae ganddo bwyslais ychwanegol ar briodasau a digwyddiadau tebyg. Ac maen nhw wedi dod at ei gilydd, unwaith eto i ystyried gydag arweinwyr ffydd yng Nghymru, a chynrychiolwyr y rhai hynny heb ffydd, a chynrychiolwyr cymunedol, i ystyried y materion allweddol o ran effaith y coronafeirws. Ac maen nhw wedi ystyried hefyd, wrth gwrs—maen nhw wedi bod yn is-grŵp o grŵp cynghori ar faterion moesol a moesegol COVID-19.
Rydych chi yn gwneud pwynt pwysig ynghylch ein fforwm cymunedau ffydd, yr oeddem ni, mewn gwirionedd, yn adolygu ei aelodaeth ychydig cyn effaith y pandemig, ac mae rhannau eraill o grefyddau eraill hefyd sydd â diddordeb mewn ymuno. Rydych chi wedi sôn am Bentecostaidd—ac mae eraill sydd â diddordeb mewn ymuno â hynny. Mae'n grŵp bywiog a diffuant ac agos iawn, ac mae'r fforwm rhyngffydd yn cyfrannu at ein fforwm cymunedau ffydd, yr wyf i'n ei gadeirio.
Ond hoffwn i ddweud nad dim ond ni fel Gweinidogion sy'n cwrdd â nhw. Mae swyddogion wedi cyfarfod ag aelodau o'r grŵp gorchwyl a gorffen yn rheolaidd yn ystod y chwe mis diwethaf, ac fe wnaethon nhw gynnal sesiynau holi ac ateb ar-lein, gan ddenu hyd at 125 o bobl i bob un, gydag arweinwyr ffydd, a gwirfoddolwyr yn gofyn cwestiynau ynghylch materion ymarferol sydd wedi eu crybwyll, ynghylch ailagor adeiladau, glanhau ac amgylcheddau diogel. Felly, rwy'n credu bod dealltwriaeth ac ymwybyddiaeth newydd gyfan sydd wedi datblygu o ganlyniad nid yn unig i'r seilwaith a oedd gennym ni eisoes, y berthynas waith agos honno, ond sut y mae ein cymunedau ffydd, a'r rhai heb ffydd, a'u cymunedau a'u diddordebau, wedi ymateb i'r coronafeirws.
Mae'n rhaid i mi ddweud i gloi mai dim ond un ffordd yw hon yr ydym yn dod yn ôl at rai o'r geiriau a gafodd eu dweud wrthyf yr wythnos diwethaf. Yn wir, roedd hyn gan Fwslim, a ddywedodd: Gyda chaledi daw esmwythder, a gyda hyn daw undod.