7. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am gymorth i fusnesau Ynys Môn yn ystod y pandemig? OQ56065

Diolch i Rhun ap Iorwerth am y cwestiwn, Llywydd. Mae busnesau yn Ynys Môn wedi derbyn gwerth bron i £30 miliwn o grantiau cymorth gan Lywodraeth Cymru yn ystod y pandemig, heb gynnwys cam diweddaraf y gronfa cadernid economaidd. Bydd difrod economaidd Brexit heb gytundeb lawer yn waeth na'r anawsterau y mae busnesau ar yr ynys yn eu hwynebu yn sgil COVID-19.

Dwi'n cyd-fynd, yn sicr, ar y rhagolygon hynny, yn anffodus. O ran COVID, un sector sydd wedi dioddef yn drwm iawn ydy'r sector lletygarwch a thwristiaeth sy'n cael eu taro'n galed eto gan y cyfyngiadau diweddaraf, wrth gwrs. Mae llawer wedi penderfynu cau yn gyfan gwbl. Yn gyntaf, a all y Prif Weinidog ddweud wrthon ni pa bryd y gallan nhw ddechrau derbyn y taliadau grant diweddaraf? Achos er bod y cwsmeriaid yn gorfod cadw draw, mae'r biliau, wrth gwrs, yn dal angen eu talu.

Mae yna fusnesau eraill sydd ddim wedi gallu gweithredu o gwbl, mwy neu lai, ers mis Mawrth, a dim syniad pryd fyddan nhw'n gallu dechrau chwaith—busnesau mewn digwyddiadau, priodasau, canolfannau awyr agored; mae eraill yn gorfod mynd i gysgu rŵan am y gaeaf. Cwmni cychod cyflym ar y Fenai, er enghraifft, oedd wedi gwerthu nifer dda o docynnau ar gyfer y Nadolig rŵan yn gorfod talu'r arian hwnnw yn ôl. Pa ystyriaeth arbennig sy'n cael ei roi i fusnesau felly sydd mwy neu lai yn mynd i aeafgwsg, neu hibernation, rŵan, hyd y gallwn ni ei rhagweld?

Ac a gaf i hefyd wneud apêl ar ran y busnesau hynny sy'n dal yn disgyn rhwng y craciau am gymorth ariannol? Mae peidio â thalu cyflogau drwy PAYE neu ddim bod wedi cofrestru ar gyfer treth ar werth yn dal yn broblem i lawer. Un arall wedi methu dangos maint ei golledion o, er bod incwm wedi 'collapse-io' yn llwyr, mwy neu lai, eleni—cwmni tripiau cychod ydy hwnnw. A gaf i ofyn sut mae'r Llywodraeth wedi, neu yn mynd i, wneud mwy i adnabod y bylchau mae busnesau'n dal i ddisgyn trwyddyn nhw, a sut gallwn ni fel Aelodau'r Senedd helpu i basio gwybodaeth am y trafferthion mae busnesau yn eu hwynebu o hyd?

Wel, Llywydd, diolch i Rhun ap Iorwerth am y nifer o gwestiynau ychwanegol yna. Wel, jest i ddweud, i ddechrau, bod cymorth dan y cynllun diweddaraf wedi dechrau mynd mas o ddwylo'r awdurdodau lleol a syth i fusnesau. Fel y dywedais i mewn ateb i gwestiynau eraill y prynhawn yma: mae cannoedd o fusnesau wedi cael y cymorth yna yn barod, ac mae'r miloedd o bunnoedd yna wedi mynd yn syth atyn nhw, a'r gobaith yw y bydd y nifer yn cynyddu a'r swm yn cynyddu dros yr wythnos hon.

Ac, wrth gwrs, rydyn ni yn ymwybodol am yr amser heriol y mae'r sector lletygarwch a thwristiaeth wedi'i wynebu, ac rydyn ni'n dal i siarad gyda nhw; mae'r Gweinidog gyda'r cyfrifoldeb yn siarad â nhw bob wythnos i dreial cynllunio ymlaen at y dyfodol ac at y flwyddyn newydd. A'r gobaith yw, os allwn ni—dydyn ni ddim yn y sefyllfa yna heddiw, fel dŷn ni wedi bod yn trafod—ond yn y dyfodol, y gobaith yw, wrth gwrs, i ailagor y sectorau yna ac i'w helpu nhw i weithio fel maen nhw eisiau gweithio—nid yn dibynnu ar grantiau o'r Llywodraeth, ond i godi arian drwy'r busnesau maen nhw'n gwneud. 

Ac ar y pwynt olaf, rŷn ni wedi treial yn barod i fod yn fwy hyblyg yn y ffordd rŷn ni'n cymryd tystiolaeth a gwybodaeth oddi wrth fusnesau i roi help iddyn nhw. Ar ddiwedd y dydd, Llywydd, yr arian yw arian y cyhoedd, ac mae'n rhaid i ni fel Llywodraeth fod yn siŵr, pan rŷn ni am roi cymorth a phan rŷn ni am roi help mas i'r busnesau, eu bod nhw'n fusnesau go iawn. Dyna pam, ambell waith, rŷn ni'n gofyn am bethau maen nhw'n gallu rhoi i ni i ddangos eu bod nhw pwy maen nhw'n dweud ydyn nhw, ac yn gallu rhoi arian iddyn nhw gyda'r hyder ein bod ni'n gallu esbonio i bobl, a siŵr a fod pwyllgorau yma yn y Senedd hefyd yn y dyfodol, ein bod ni wedi'i wneud e mewn ffordd sy'n ofalus ar un ochr, ond hyblyg ar yr ochr arall.

Ac yn olaf, cwestiwn 8, Hefin David.