Diolch yn fawr. Hoffwn ddiolch i'r pwyllgor am ei adroddiad. Mae'r argymhellion yn ddefnyddiol, a byddaf i'n ymateb yn llawn ac yn ffurfiol iddyn nhw yn y flwyddyn newydd, gan fod y ddadl heddiw yn agos iawn at y dyddiad cyhoeddi. So, gaf i ymddiheuro nad ydw i wedi cael amser i ateb yn llawn ac yn ffurfiol erbyn heddiw? Ond dwi jest eisiau dweud fy mod i'n edrych ymlaen at wneud hynny'n fuan iawn.

Dwi'n deall pam fod y ddadl heddiw mor agos at y dyddiad cyhoeddi, achos mae hwn yn faes sy'n symud yn rili gyflym. Mae COVID-19 wedi effeithio ar ein holl feysydd polisi yma yn y Llywodraeth, a dŷn ni wedi addasu ein gwaith yn gyflym ers dechrau'r argyfwng i wneud yn siŵr bod Cymraeg 2050 yn aros ar y trywydd cywir.

Er enghraifft, dŷn ni wedi gwneud yn siŵr bod Cysgliad, y cywirydd sillafu a gramadeg ar-lein, ar gael am ddim i bob ysgol, pob unigolyn a phob cwmni bach yng Nghymru. Rŷn ni wedi cynnal ymgyrch Llond haf o Gymraeg i gefnogi rhieni, yn arbennig rheini sydd ddim yn medru'r Gymraeg, fel eu bod nhw'n gallu helpu plant mewn ysgolion Cymraeg. Rŷn ni hefyd wedi gwneud yn siŵr bod y gwasanaeth Helo Blod ar gael ar gyfer cefnogi busnesau bach a'r trydydd sector.

Felly, gwnaethom gyhoeddi ein hadroddiad ein hunain, 'Effaith Covid-19 ar grwpiau cymunedol Cymraeg', yn ddiweddar iawn. Mae'r pandemig wedi trawsnewid ein ffordd ni o fyw. Beth mae angen inni ei wneud yw ailystyried sut rŷn ni'n ymwneud â phobl eraill yn ein cymunedau. Mae wedi gwneud inni feddwl am sut y gallwn ni ddefnyddio peth o'r arfer da rŷn ni wedi'i weld yn ystod y cyfnod hwn i ddylanwadu ar ddefnydd positif o'r Gymraeg yn y dyfodol. Rŷn ni wedi gweld pobl yn bod yn rili greadigol—rŷch chi wedi sôn am Tafwyl; mae'r Urdd wedi gwneud gwaith anhygoel ar-lein; yr Eisteddfod AmGen. Felly, mae yna lot rŷn ni wedi'i ddysgu, ac mae'n rhaid inni sicrhau ein bod ni'n cydio yn hynny ac yn sicrhau ein bod ni'n defnyddio hynny at y dyfodol.

Mae grwpiau cymunedol Cymraeg yn chwarae rhan allweddol yn ein bywydau ni yma yng Nghymru. Maen nhw'n creu sefyllfaoedd inni ddefnyddio'r Gymraeg gyda'n gilydd ym mhob rhan o'r wlad. Yn gynharach eleni, cyn i'r pandemig daro, fe wnes i sefydlu tri is-grŵp i gyngor partneriaeth y Gymraeg. Mae un o'r grwpiau, o dan gadeiryddiaeth Dr Simon Brooks, wedi edrych ar effaith COVID-19 ar ddefnydd iaith yn ein cymunedau ni. Penderfynodd yr is-grŵp gynnal arolwg o grwpiau cymunedol Cymraeg yn ystod y pandemig, a dwi'n ddiolchgar iawn i Simon a'i gyd-aelodau am eu gwaith trylwyr ac am baratoi'r adroddiad gwnes i ei gyhoeddi yr wythnos diwethaf.

Dwi hefyd yn croesawu'r argymhellion gwnaethon ni eu cyflwyno heddiw. Fe wnes i gyhoeddi'r rheini y bore yma, a byddan nhw, gobeithio, yn ein helpu ni ddelio â rhai o'r heriau o'n blaenau ni. Mae'n rili ddiddorol gweld faint o'r rhain sy'n gyffredin gydag argymhellion y pwyllgor.

Er mwyn deall y sefyllfa yn ein cymunedau, paratowyd arolwg, ac fe wnaeth 1,092 o grwpiau cymunedol ymateb. Mae hwnnw'n nifer ardderchog, a hoffwn ddiolch i'r mentrau iaith am gydweithio â ni ar yr arolwg, ac am gysylltu gyda grwpiau cymunedol a'u hannog nhw i gyd i gymryd rhan. Cawson ni ymatebion gan bob math o grwpiau, gan gynnwys corau, capeli, canghennau Merched y Wawr a Sefydliad y Merched, cylchoedd meithrin, papurau bro, clybiau chwaraeon, a grwpiau dysgu Cymraeg. Diolch yn fawr i bob un am ymateb ac am roi o'u hamser i fod yn rhan o'r arolwg pwysig yma.

Felly, beth rŷn ni wedi'i gael yw darlun clir o beth sydd wedi digwydd ar lawr gwlad ers y cyfnod clo ym mis Mawrth—darlun sy'n gwneud imi boeni am ddyfodol gweithgarwch llawr gwlad Cymraeg. Dywedodd 80 y cant o'r grwpiau eu bod heb weithredu ers y cyfnod clo, a bod 68 y cant o'u gweithgareddau nhw heb ddigwydd. Wrth gwrs, mae'n ddealladwy mai rheoliadau COVID-19 oedd y prif reswm am hyn, ond roedd yna resymau eraill hefyd—aelodau ofn cwrdd, methu â chyrraedd gweithgareddau ar-lein oherwydd bod angen mwy o sgiliau cyfrifiadurol, fel roeddech chi wedi awgrymu. Mae dros hanner y grwpiau'n cael eu cynnal gan wirfoddolwyr, ac mae gan bron 70 y cant o'r grwpiau gwirfoddol bobl sydd yn eu rhedeg nhw sydd dros 60 oed. Ond dwi'n falch o ddweud nad ydy'r darlun yn ddu i gyd—roedd 20 y cant o'r grwpiau wedi llwyddo i addasu eu gweithgareddau nhw mewn rhyw ffordd er mwyn gallu parhau, a llwyddodd nifer fach o grwpiau i sefydlu eu hunain yn ystod y cyfnod yma. Roedd rhai o'r grwpiau wedi llwyddo i ddenu aelodau newydd ac wedi gweld cynnydd yn nifer y rhai oedd yn mynychu'r digwyddiadau.

So, dwi am ystyried yr argymhellion gwnes i gyhoeddi'r bore yma ochr yn ochr â chanfyddiadau adroddiad y pwyllgor, a bydd rhaglen waith—dwi'n siŵr bydd Siân Gwenllian yn falch o glywed—yn cael ei datblygu i sicrhau ein bod ni'n symud ymlaen fel canlyniad i'r argymhellion hynny. Dwi eisiau symud ymlaen yn gyflym i weld sut allwn ni gefnogi'r grwpiau cymunedol pwysig yma fel eu bod nhw'n parhau i ffynnu yn y dyfodol, a byddaf i'n ymateb yn ffurfiol yn y flwyddyn newydd i'r pwyllgor.

A gaf i ddiolch hefyd a thalu teyrnged i Helen Mary Jones am ei harweiniad ar y pwyllgor yn ystod y misoedd diwethaf hefyd? Mae llwyth wedi'i wneud ers inni lansio Cymraeg 2050 yn ystod haf 2017, ond mae ein blaenoriaethau strategol wedi aros yr un peth. Rŷn ni'n dal i weithio'n galed i gynyddu nifer y siaradwyr, cynyddu defnydd iaith a gwella'r seilwaith sy'n sylfaen i'r cyfan. Nawr yw'r amser inni dynnu ynghyd a gweithio gyda'n gilydd mewn ffordd gadarnhaol i gyrraedd y miliwn ac i dyblu defnydd dyddiol o'r Gymraeg. Diolch.