Rwy'n ddiolchgar i'r Llywydd dros dro am fy ngalw, ac rwy'n ddiolchgar iawn i bawb sydd wedi cymryd rhan yn y ddadl. Nid wyf am ailadrodd y pwyntiau sydd wedi'u gwneud yn fedrus iawn gan fy nghyd-Aelodau; credaf fod yr achos wedi'i gyflwyno'n rymus. Ceisiaf ymateb i rai o'r pwyntiau a wnaed gan Aelodau eraill.

Synnais wrth weld gwelliant 'dileu popeth' Suzy Davies. Rwy'n gwybod nad yw hi'n gwneud hynny fel arfer, ac rwy'n ddiolchgar iddi am ei hesboniad. A chredaf fod ei phwynt am addysg bellach yn un pwysig iawn, ac mae angen bwrw ymlaen â hynny. Felly, rwy'n ddiolchgar iddi am y pwynt a wnaeth. Ond yn y pen draw, o ran darparu buddion cyffredinol, gwahaniaeth athronyddol syml sydd yma, gwahaniaeth gwleidyddol, fel y nododd Delyth. Ym Mhlaid Cymru, credwn nad cyfrifoldeb eu rhieni yn unig yw plant, mae'r gymuned gyfan yn gyfrifol amdanynt. Ac rydym wedi clywed gan eraill sut y mae ofn stigma parhaus yn atal llawer o'r rhai sy'n gymwys ar hyn o bryd hyd yn oed rhag manteisio ar y budd hwnnw. Mae buddion cyffredinol yn osgoi'r problemau hynny gyda stigma. Felly, gwahaniaeth barn syml ydyw. Rwy'n parchu'r ffordd y mae Suzy Davies wedi'i gyfleu, ond rwy'n anghytuno.

Roedd cyfraniad Mike Hedges yn ddiddorol iawn. Mae ei hanes ar hyn yn hysbys iawn wrth gwrs. Mae'n gywir i'n hatgoffa o realiti tlodi, o sut beth yw gorfod poeni a allwch fforddio bwydo eich plant neu roi'r dŵr poeth ymlaen i chi allu golchi eu dillad. Rwy'n falch ei fod yn ein cefnogi ar fater ehangu cymhwysedd—mae hyn o'r pwys mwyaf. Mae ein ffigurau, ffigurau'r Grŵp Gweithredu ar Dlodi Plant, yn awgrymu y byddai'r gost yn £60 miliwn; dywed y Gweinidog £67 miliwn. Mae hynny wrth gwrs yn llawer o arian, ond nid yw'n anferth. Roeddwn yn hoffi pwynt Mike, 'Efallai y dylem ei dynnu o'r gyllideb datblygu economaidd'. Os mai fi fydd Gweinidog economi Plaid Cymru mewn Llywodraeth newydd ar ôl yr etholiad, byddaf yn hapus iawn i wneud fy nghyfraniad tuag at hynny, oherwydd mae Mike yn llygad ei le, mae'n rhaid inni ymdrin â sgiliau a thangyflawni mewn addysg. O ran ei wneud yn gymhwysedd cyffredinol, mae'n iawn i nodi bod yna faterion ymarferol yn codi, a dyna pam y byddem yn mabwysiadu dull gweithredu graddol.

Ac i'r holl Aelodau sydd wedi gofyn sut y byddem yn gwneud hynny, wel, byddwn yn nodi hynny wrth baratoi ein maniffesto wrth gwrs. A dywedaf wrth Rhianon Passmore: nid wyf am ddangos y gwaith i chi, oherwydd rydym ni ar feinciau Plaid Cymru wedi blino ar gael ein cynigion polisi da wedi'u dwyn gan y Blaid Lafur. Felly, bydd yn rhaid i Rhianon aros i weld y maniffesto cyn iddi ddeall yn union sut y gwnawn i hynny weithio.

Mae Aelodau eraill ar feinciau Llafur wedi gwneud rhai pwyntiau pwerus. Byddwn yn dweud wrth John Griffiths, wrth gwrs ei bod yn beth da fod disgresiwn i ddarparu prydau ysgol am ddim i'r rhai nad ydynt yn gymwys i gael arian cyhoeddus, ond nid wyf yn credu ei bod yn iawn ei fod yn ddisgresiwn, dylai fod yn hawl i'r plant hynny—y plant tlotaf. Pam gadael hynny i ddisgresiwn unrhyw un? Nid wyf yn ei ddeall, ac mewn gwirionedd, mae'n debyg nad yw yntau'n ei ddeall ei hun.

Gwnaeth Jenny Rathbone bwyntiau da am stigma, fel y dywedais, ac mae'r cynlluniau peilot yn darparu tystiolaeth ddiddorol iawn, a'r dystiolaeth honno am gyrhaeddiad academaidd—ddeufis ar y blaen i'w cyfoedion am eu bod yn cael eu bwydo, heb unrhyw stigma, a'r effaith amlwg honno ar blant llai cefnog. Mae wedi bod yn ddiddorol clywed Aelodau Llafur yn gwneud achos pwerus dros wneud rhywbeth na fyddant yn gallu pleidleisio drosto heddiw wrth gwrs, ond credaf fod hynny—yr holl gyfraniadau hynny—yn dal i fod yn rhan o ddadl wirioneddol bwysig. 

Nawr, rhaid imi ddweud wrth Lywodraeth Cymru fod hwn yn 'ddileu popeth' siomedig arall—nid yw'n syndod, ond mae'n siomedig. Nid dyma'r cynnig bwyd mwyaf hael i blant ysgol yn y DU. Peidiwch â chymryd fy ngair i ar y mater: roedd Suzy Davies yn y digwyddiad a gadeiriais yr wythnos diwethaf yn edrych ar yr hyn y bydd sefydliadau'r trydydd sector yng Nghymru yn ei ddweud wrth y Cenhedloedd Unedig ynglŷn ag i ba raddau rydym yn ateb gofynion y confensiwn, ac roedd Sefydliad Bevan a'r Grŵp Gweithredu ar Dlodi Plant yn gwbl glir mai cynnig Llywodraeth Cymru yw'r lleiaf hael. Oherwydd mae'n hael i'r rhai sy'n derbyn, ond beth am y rhai nad ydynt? A dyna'r pwynt—rhan gyntaf ein cynnig heddiw.

Wrth gwrs, mae'r pethau y maent eisoes yn eu gwneud i'w croesawu. Mae'r brecwastau am ddim yn beth da i'r rhai sy'n gallu eu cael. Rwy'n poeni weithiau nad yw teuluoedd yn gallu cael eu plant i'r ysgol mewn pryd bob amser i gael brecwast am ddim. Ond nid yw hynny'n datrys y broblem. Nid yw'n mynd i'r afael â'r ffaith bod gennym cymaint o blant sy'n byw mewn tlodi yng Nghymru nad ydynt yn hawlio pan fo ganddynt hawl i wneud hynny oherwydd eu bod yn poeni am stigma, neu'r rhai na allant, neu'r rhai nad oes ganddynt hawl i wneud. A hoffwn ddweud wrth y Gweinidog: mae aelodau eich meinciau cefn yn gwybod hyn; nid oes un ohonynt wedi dweud nad oeddent yn credu mai prydau ysgol am ddim i bawb oedd y peth iawn i'w wneud. Mae'n hollol iawn eu bod yn holi cwestiynau ymarferol ynglŷn â sut y'i cyflwynwch, ond maent yn gwybod nad yr hyn a gynigiwch chi yw'r mwyaf hael yn eu calonnau. Mae'r ffigurau a ddarparwyd gan y Gweinidog yn ddefnyddiol ac fel y dywedais, byddai hwn yn amlwg yn bolisi y byddai angen ei gyflwyno fesul cam.

Hoffwn orffen, Lywydd dros dro, drwy ddweud hyn yn syml ac yn glir wrth Lywodraeth Cymru: os nad yw'r Llywodraeth Geidwadol yn y Deyrnas Unedig, sy'n gyfrifol am fudd-daliadau, yn nodedig o hael yn y ffordd y mae'n caniatáu ei hawliau, os yw'r Llywodraeth Geidwadol hon yn cydnabod bod y teuluoedd hyn yn deuluoedd sydd angen cymorth, sut y gall fod yn iawn nad yw'r Llywodraeth Lafur hon yng Nghymru, sy'n galw ei hun yn Llywodraeth sosialaidd, yn gwneud yr un peth?

Wrth ymateb i gwestiynau gan Adam Price ddoe a Delyth Jewell, cyfeiriodd y Prif Weinidog at y pamffled hardd ac emosiynol iawn 'They shall have flowers on the table' o'r 1940au. Wel, byddwn yn dweud wrth Lywodraeth Cymru heddiw, Lywydd dros dro, fod llawer o deuluoedd yn byw mewn tlodi dwfn yng Nghymru a fyddai'n falch o gael bwyd ar fwrdd eu plant yn yr ysgol; byddai blodau'n braf, ond bwyd yw'r hyn sydd ei angen arnynt mewn gwirionedd. Teuluoedd sy'n byw mewn tlodi yw'r rhain. Teuluoedd y mae Llywodraeth y DU yn cydnabod bod angen cymorth arnynt i ofalu am eu plant ac rwy'n—a wyf yn siomedig? Ydw, rwy'n siomedig nad yw'n ymddangos bod Llywodraeth sosialaidd honedig Llafur Cymru yn cytuno.