6. Dadl ar Adroddiad y Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg: Hawliau plant yng Nghymru

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:55 pm ar 20 Ionawr 2021.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Julie Morgan Julie Morgan Labour 3:55, 20 Ionawr 2021

(Cyfieithwyd)

Diolch yn fawr iawn. Hoffwn ddiolch i'r Cadeirydd ac i holl aelodau'r Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg am yr adroddiad cynhwysfawr iawn hwn ar hawliau plant yng Nghymru. Mae ymateb llawn y Llywodraeth i'r argymhellion i'w weld ar dudalennau gwe'r pwyllgor. Yn ogystal â'r ymatebion i'r Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg, rwyf hefyd wedi cynnal trafodaeth bord gron gyda rhanddeiliaid allweddol o'r sector plant i glywed eu barn ar hawliau plant yng Nghymru, ac roeddwn wrth fy modd fod clerc y pwyllgor wedi gallu bod yn bresennol ar ran y pwyllgor a bod rhai o'r Aelodau wedi gallu dod hefyd.

O'r 16 argymhelliad, rwy'n falch iawn fod Llywodraeth Cymru yn derbyn 11 ohonynt, ac yn derbyn un argymhelliad pellach mewn egwyddor. Rydym wedi gwrthod pedwar o'r argymhellion. Fe ddefnyddiaf yr amser hwn i fynd drwy'r argymhellion.

Mae argymhelliad 1 yn gofyn inni ailadrodd pwysigrwydd hawliau plant ar bob cyfle, rhywbeth rydym o ddifrif yn ei gylch ac rydym wedi'i dderbyn wrth gwrs. Credaf fod cryn dipyn o sylwadau wedi bod heddiw ynghylch yr adeg y pasiwyd y Mesur am y tro cyntaf a'r brwdfrydedd a welwyd ar y pryd, ac rwy'n credu mai'r hyn rydym am ei wneud yw adfer y brwdfrydedd hwnnw. Rydym am ailddatgan pwysigrwydd hawliau plant, ac rydym yn derbyn argymhelliad 1.

Mae cynnydd eisoes wedi'i wneud ar fwrw ymlaen â nifer o'r argymhellion. Mae pump o'r argymhellion a dderbyniwyd wedi'u hymgorffori yn y cynllun hawliau plant diwygiedig a gyhoeddwyd ym mis Rhagfyr ac sy'n destun ymgynghoriad ar hyn o bryd. Argymhellion 3, 4, 5, 10 a 12 yw'r rhain. Daw'r ymgynghoriad i ben ar 26 Mawrth, ac edrychaf ymlaen at gael barn y pwyllgor a'r Aelodau ar ein cynllun diwygiedig. 

Mae gwaith ar y gweill hefyd ar argymhelliad 8. Byddwn yn datblygu strategaeth codi ymwybyddiaeth genedlaethol mewn partneriaeth â rhanddeiliaid allweddol. Soniodd nifer o'r Aelodau, a'r Cadeirydd yn sicr, am ddiffyg ymwybyddiaeth pobl o hawliau plant. Rydym wedi ymrwymo'n llwyr i gyflawni gofynion deddfwriaethol pob asesiad effaith, gan gynnwys lle mae'r rhain yn ymwneud ag asesu ein penderfyniadau ariannol, fel y nodir yn argymhelliad 6. 

Derbyniwyd argymhelliad 9, gan y bydd datblygu ymwybyddiaeth o hawliau dynol yn rhan orfodol o'r cwricwlwm i Gymru. Ar hyn o bryd mae Llywodraeth Cymru yn paratoi ein hymateb strategol i sylwadau terfynol Pwyllgor y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau'r Plentyn yn 2016, a dyna yw argymhelliad 13. Yn ogystal, rydym yn paratoi ymateb i Lywodraeth y DU ar argymhelliad 11, ac rwy'n bwriadu cyhoeddi'r ddau ddiweddariad cyn diwedd tymor y Senedd. Rydym hefyd wedi derbyn argymhelliad 14, a byddwn yn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf am gynnydd yn flynyddol. 

Mae argymhelliad 3, darparu hyfforddiant i Weinidogion, wedi'i dderbyn mewn egwyddor, ac rwy'n derbyn yn llwyr mai dyma'r peth iawn i'w wneud, oherwydd ni fyddai llawer o'r Gweinidogion wedi bod o gwmpas pan basiwyd y Mesur hwn. Rwy'n credu bod Helen Mary Jones wedi cyfeirio at wybodaeth hanesyddol am hanes y ddeddfwriaeth hon. Felly, rydym yn datblygu dull o hyfforddi ar gyfer cyflwyno hyfforddiant i Weinidogion.

Mae hynny'n gadael y pedwar argymhelliad nad ydym wedi gallu eu derbyn. Argymhellion 2, 7, 15 ac 16 yw'r rheini. Mae argymhelliad 2 yn ymwneud â chael Gweinidog penodol. Mae'r ddyletswydd sylw dyledus o dan adran 1 o Fesur Hawliau Plant a Phobl Ifanc (Cymru) 2011 yn ei gwneud yn glir fod y ddyletswydd hon yn cael ei gosod ar holl Weinidogion Cymru wrth iddynt arfer unrhyw un o'u swyddogaethau. Yn ogystal â hyn, mae gennym Weinidog eisoes sy'n gyfrifol am y gwaith penodol y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud ar hyrwyddo hawliau plant, a fi yw'r Gweinidog hwnnw. Ond rwy'n credu ei bod yn hollol gywir nad ydym yn cyfyngu'r gwaith ar hawliau plant i un Gweinidog penodol. Rwy'n credu bod y ddyletswydd sylw dyledus yn ei gwneud yn glir fod rhaid i'r holl Weinidogion ysgwyddo cyfrifoldeb am blant ac am hawliau plant. Felly, dyna pam ein bod yn gwrthod yr argymhelliad hwnnw.

Argymhelliad 7: rydym yn croesawu barn y pwyllgor, ond ein safbwynt o hyd yw ein bod yn credu bod mabwysiadu dull integredig o asesu effaith y gyllideb ddrafft drwy'r asesiad effaith integredig strategol yn adlewyrchiad gwell o'n cyfrifoldeb i ystyried ein penderfyniadau yn eu cyfanrwydd, drwy nifer o lensys, er mwyn deall eu heffaith, gan gynnwys ystyriaeth o hawliau plant. Ond rwy'n bwriadu cael trafodaethau pellach ynglŷn â hynny gyda'r Trefnydd.

Argymhelliad 15: ym mis Ionawr 2020, comisiynodd Llywodraeth Cymru gonsortiwm ymchwil dan arweiniad Prifysgol Abertawe i wneud ymchwil ar gryfhau a hyrwyddo cydraddoldeb a hawliau dynol yng Nghymru. A bydd yr adroddiad terfynol, gan gynnwys y prif ganfyddiadau ac argymhellion, yn cael ei gyflwyno i Lywodraeth Cymru erbyn diwedd mis Chwefror 2021. Felly, mae angen inni aros am ganlyniadau'r gwaith ymchwil hwn cyn inni wneud unrhyw benderfyniadau pellach am argymhelliad 15.

Argymhelliad 16: Rwy'n deall barn y pwyllgor a'r comisiynydd ar y pwnc hwn. Fodd bynnag, at ei gilydd, credaf fod y trefniant presennol ar gyfer yr holl gomisiynwyr—oherwydd yn amlwg, byddai'n cynnwys mwy na'r comisiynydd plant yn unig—sy'n cynnwys panel penodi trawsbleidiol o Aelodau o'r Senedd ar gyfer penodiadau, yn gweithio'n dda, ac nid ydym yn gweld angen i newid y trefniant mewn gwirionedd, ac yn ogystal, bydd angen deddfwriaeth sylfaenol ar gyfer unrhyw newid i'r trefniadau penodi ac atebolrwydd sy'n ymwneud â Chomisiynydd Plant Cymru, ac nid oes amser i greu deddfwriaeth yn nhymor y Senedd hon, felly mae hwnnw'n rheswm ymarferol pam na allwn ei wneud, ond at ei gilydd, credaf ei fod yn gweithio'n dda.

Felly, dyna fynd drwy'r argymhellion yn gyflym, a hoffwn ddiolch yn fawr iawn am safbwynt Laura Anne a chyfraniad Helen Mary, a diolch i'r Cadeirydd am arwain y pwyllgor i wneud argymhellion mor dda, ac mor ymarferol a chlir, sy'n sicr yn ein hannog i wneud popeth yn ein gallu i hyrwyddo'r maes hwn o waith plant. Dywedodd y Cadeirydd ar ddechrau ei sylwadau nad yw hawliau plant erioed wedi bod mor bwysig ag yn y pandemig hwn, a hoffwn orffen, mewn gwirionedd, drwy ddweud fy mod yn cytuno'n llwyr â'r sylw hwnnw. Yn sicr, wrth benderfynu ar y mesurau i'w rhoi ar waith yn ystod y pandemig, mae hawliau plant wedi bod ar frig y rhestr i'r Llywodraeth. Rydym hefyd wedi gallu gweithio gyda'r comisiynydd plant a phartneriaid eraill i sicrhau mai ni, yn ôl yr hyn a ddywed UNICEF wrthyf, yw'r unig Lywodraeth mewn unrhyw wlad sydd wedi cynhyrchu'r holiadur plant helaeth a gynhyrchwyd gennym ac a lwyddodd i gyrraedd 24,000 o blant. Felly, rwy'n credu bod cynhyrchu hwnnw'n dangos ein hymrwymiad i hawliau plant. A hefyd, hoffwn dynnu sylw'r Senedd at y cyfarfodydd niferus a gafwyd yn uniongyrchol gyda phlant yn ystod y cyfnod hwn. Yn sicr, rwyf wedi cynnal nifer o gyfarfodydd; gwn fod y Prif Weinidog wedi ymgynghori â phlant yn ystod y cyfnod hwn, a gwn fod y pwyllgor wedi gwneud llawer o waith yn ymgynghori â phlant. Felly, diolch yn fawr iawn i'r pwyllgor am yr adroddiad hwn, ac edrychaf ymlaen at hyrwyddo ei argymhellion.