6. Dadl Aelodau o dan Reol Sefydlog 11.21(iv): Gofal a chymorth ar gyfer goroeswyr strôc

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:11 pm ar 27 Ionawr 2021.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Rhun ap Iorwerth Rhun ap Iorwerth Plaid Cymru 4:11, 27 Ionawr 2021

Diolch yn fawr iawn, Ddirprwy Lywydd, a diolch i bawb sydd wedi cymryd rhan yn y ddadl bwysig iawn yma. Buaswn i'n licio diolch yn fawr iawn i'r Gymdeithas Strôc am y gwaith maen nhw wedi'i wneud dros y misoedd diwethaf. Mae'r ddogfen ar beryglu adferiad strôc gafodd ei chyhoeddi yn ôl ym mis Medi yn werthfawr iawn o ran mesur impact y pandemig ar wasanaethau.

Rydym ni'n gwybod bod y pandemig wedi ei gwneud hi'n anoddach i bobl sydd wedi'u heffeithio gan strôc i gael mynediad at y gwasanaethau maen nhw eu hangen. Rydym ni'n gwybod, wrth gwrs, pa mor bwysig ydy triniaeth effeithiol a thriniaeth gynnar, ac nid yn unig y mae'r anhawster yna i gael gofal yn effeithio ar ba mor dda y bydd pobl yn gwella'n gorfforol ar ôl y strôc, ond mae o yn cael effaith ar eu lles a'u hiechyd meddwl hefyd. Rŵan, mae'r sefyllfa wedi cael ei disgrifio'n dda iawn gan y rhai sydd wedi cyfrannu at y ddadl yma heddiw, a dwi'n diolch iddyn nhw.

Mae'r cynnig sydd o'n blaenau ni yn galw am sicrhau bod byrddau iechyd yn cael eu cefnogi i gynnal eu gwasanaethau strôc ar yr amser anodd yma, yng nghyd-destun y pandemig. Ond mae'r brif alwad ar Lywodraeth Cymru yn ddigon clir: mae angen cynllun strôc cenedlaethol newydd. Achos beth mae'r pandemig wedi'i wneud, mewn difrif, ydy rhoi mwy fyth o bwysau ar wasanaethau a oedd o dan bwysau yn barod, a rŵan, yn fwy nag erioed, mae eisiau cynllun sy'n dangos y ffordd ymlaen i wneud yn siŵr bod pobl, lle bynnag y maen nhw yng Nghymru, yn gallu cael mynediad at wasanaethau strôc o safon uchel.

Dwi'n ddiolchgar i'r Gweinidog am ei sylwadau. Dwi'n cydnabod hefyd, wrth gwrs, y pwysau enfawr yr oedd o'n cyfeirio ato fo oedd yna ar wasanaethau yn sgil y pandemig, a bod hynny, yn anochel, wedi cael impact. Dwi wrth gwrs yn nodi hefyd fod y Llywodraeth a'r Gweinidog wedi dweud wrthym y bydd y cynllun presennol yn cael ei ymestyn tan 2022 oherwydd COVID, a bod gwaith yn parhau ar fath o barhad o hynny ar ôl hynny. Ond dwi ddim yn clywed bod gwaith yn cael ei wneud rŵan i baratoi am gynllun cenedlaethol newydd o'r math rydym ni ei angen, i gael ei weithredu gan bwy bynnag, wrth gwrs, fydd mewn Llywodraeth. Ac mi fyddwn i'n dymuno gweld consensws yn cael ei adeiladu ar draws y pleidiau gwleidyddol, ac y gall gwaith ddechrau ar y cynllun hwnnw rŵan. A dyna'r math o ymrwymiad y byddwn i wedi licio ei glywed gan y Gweinidog presennol, sydd, dwi'n cymryd, yn gobeithio y gall fod yn Weinidog ar ôl yr etholiad hefyd. Mae eisiau cynllun newydd, rhywbeth mwy cadarn o ran ymrwymiad, yn hytrach na pharhad, os liciwch chi, y tu hwnt i 2022.

Ddirprwy Lywydd, mae'r grŵp trawsbleidiol wedi gwneud cryn dipyn o waith ar hyn. Mae bron i flwyddyn ers i'r grŵp ymgynghori ar sut y mae'r cynllun strôc presennol wedi cael ei ddelifro ac fe gafodd yr adroddiad hwnnw ei gyhoeddi wedyn ym mis Ebrill. Dydy'r ffaith bod ein prif sylw ni bryd hynny ar yr ymateb cyffredinol i'r pandemig oedd newydd daro ddim yn tynnu oddi ar bwysigrwydd yr adroddiad hwnnw a'r casgliadau gafodd eu cyrraedd gan yr ymchwiliad. Do, mi wnaeth o adnabod arferion da iawn, elfennau o'r cynllun presennol sydd wedi bod yn llwyddiannus iawn, yn enwedig, rhaid dweud, o ran y gwaith ataliol, ond mae yna'n dal ormod o anghysondeb ar draws y gwasanaeth. Mi oedd hi'n amlwg bod yna gryn waith i'w wneud i gryfhau strwythurau llywodraethiant mewn cysylltiad â delifro gwasanaethau strôc.

Ac unwaith eto heddiw, rydyn ni wedi clywed pa mor bwysig ydy hi fod gêr arall yn cael ei chodi yn y gwaith i sicrhau bod dioddefwyr strôc yng Nghymru yn cael y gefnogaeth y maen nhw ei hangen. Dwi'n hyderus bod y Gweinidog—sydd yn cytuno, yn gyffredinol, fel y dywedodd o, â bwriad y cynnig yma, er ddim wedi cweit rhoi'r atebion y byddem ni eu heisiau—wedi clywed y dadleuon yn glir. Unwaith eto, mae'n bwysig iawn eu bod nhw'n cael eu gwyntyllu yma yn y Senedd.