Part of the debate – Senedd Cymru am 5:11 pm ar 3 Chwefror 2021.
Diolch yn fawr, Lywydd. Diolch yn fawr iawn. Hoffwn roi munud yr un i Mike Hedges a Laura Jones.
Bythefnos yn ôl, roeddwn yn awyddus i ymuno â'r Gweinidog ac eraill yn arddangosiad cenhadaeth ddinesig Prifysgolion Cymru, ac rwy'n eithaf sicr, Weinidog, yn eich ymateb, y byddwch yn cytuno ei fod yn hafan o faeth a phositifrwydd pan fo cynifer ohonom wedi bod yn rhwym wrth heriau COVID. A'r uchafbwynt i mi oedd clywed am ddau brosiect mentora: un oedd y prosiect mentora ffiseg, sy'n gosod myfyrwyr israddedig ac ôl-raddedig hyfforddedig mewn ysgolion uwchradd ledled Cymru, i fentora myfyrwyr blwyddyn 10 ac 11, hyrwyddo cymwysterau ffiseg ac ysbrydoli ffisegwyr y dyfodol; ond cynllun mentora ieithoedd tramor modern llwyddiannus, sefydledig oedd y llall, cynllun sydd wedi ennill gwobrau, ac sydd hefyd yn gydweithrediad rhwng nifer o'n prifysgolion, ac at hwnnw rwyf am dynnu sylw'r Aelodau heddiw.
Nawr, bydd rhai ohonoch yn gwybod bod y Ceidwadwyr Cymreig wedi bod ag ymrwymiad hirsefydlog i greu Cymru dairieithog, gan gyflwyno trydedd iaith i blant yn yr ysgol gynradd ochr yn ochr â'n dwy iaith genedlaethol. Ac mae'r cynllun y byddaf yn sôn amdano y prynhawn yma yn cefnogi uchelgais yr hyn a oedd gennym mewn golwg, ond mae wedi fy helpu i ddeall yn well sut y gellid cyflawni hynny'n well. Mae hefyd yn cefnogi'r cwricwlwm newydd yn ei uchelgais i ddal sylw plant a'u denu i fyd o ryfeddodau, sef byd ieithoedd, ac mae gennyf ddiddordeb mawr mewn gweld sut y bydd hyn yn datblygu. Oherwydd nid oes amheuaeth yn fy meddwl fod byw mewn gwlad Saesneg bron â bod wedi diffodd chwilfrydedd yn y byd hwnnw o ryfeddodau dros y blynyddoedd, ac mae'n ein gwneud ni i gyd yn dlotach o'r herwydd. Ac fe fyddwch yn dweud, 'Rydym yn lwcus, nid dim ond Saesneg a siaradwn, rydym yn byw mewn rhan o'r DU lle mae mwy a mwy o'n plant yn ddigon ffodus i gael dwy iaith—dwy iaith genedlaethol'. Mae gan rai o'n dinasyddion fwy na dwy wrth gwrs.
Dywedir wrthym yn ddigon aml fod bod yn ddwyieithog yn eich gwneud yn well mewn ieithoedd eraill, ac rwy'n mynd i fod yn ddadleuol ac anghytuno â hynny. Ac rwy'n mynd i anghytuno am na wnaeth fy mhlant dwyieithog i erioed ymrwymo i'w gwersi Ffrangeg yn yr ysgol. Mae'n ddigon posibl y byddai'n sylw mwy cywir os ydym yn mynd ati'n weithredol i ddysgu ein hiaith genedlaethol arall, ond nid oes llawer o bobl yn astudio ieithoedd rhyngwladol ar lefel fawr mewn ysgolion cyfrwng Cymraeg, ysgolion a all gynnwys llawer o ddysgwyr o gefndiroedd di-Gymraeg hefyd wrth gwrs. Ac rwy'n anghytuno am nad ydym bellach yn archwilio ac yn dysgu sut y mae ein mamieithoedd yn gweithio, ac mae'n fy nharo ein bod yn dysgu ieithoedd eraill mewn gwahanol ffyrdd, yn dibynnu ar ein dewisiadau dysgu fel unigolion, ac mae'n debyg ei fod yn gymysgedd o ddulliau i ni i gyd.
Cymraeg yw fy ail iaith, ac mae ymhell o fod yn berffaith, ond rwyf wedi'i dysgu drwy ddod i gysylltiad â hi'n eithaf aml a thrwy fod yn y Senedd hon, i raddau helaeth. Fodd bynnag, rwy'n credu fy mod wedi gallu ei dysgu fel hynny, mewn rhyw fath o ddull trochi lefel isel, am fy mod yn hyddysg mewn rheolau a strwythurau gramadeg hen ffasiwn, y math hwnnw o ddysgu, nid yn unig mewn tair iaith arall yn yr ysgol ond yn fy iaith gyntaf hefyd. A gwn fod hynny'n swnio braidd yn ddiflas, ond mewn gwirionedd, nid dim ond eistedd wrth ein desgiau'n rhestru rhediadau berfau y byddem yn ei wneud. Rwy'n dal i allu canu'r gân bop Ladin a gyfansoddwyd gennym, os ydych am i mi wneud hynny. Neu gallaf eich cyfareddu â realaeth hud fy stori am Mozart yr hipopotamws, a daflwyd at ei gilydd oherwydd bod gennyf lwyth o eirfa ar gyfer sw a dim ar gyfer bywyd y cyfansoddwr enwog.