Part of the debate – Senedd Cymru am 4:19 pm ar 3 Chwefror 2021.
Diolch, Ddirprwy Lywydd, a diolch i bawb sydd wedi cymryd rhan yn y ddadl hon. Fel y dywedodd Mark Isherwood ar y dechrau, nid yw erioed wedi bod mor bwysig inni drafod yr hyn rydym yn ei drafod heddiw.
Mae nifer o Aelodau wedi cyfeirio at y gobaith y byddwn i gyd yn marw'n dda, ac mae rôl gwasanaethau lliniarol yn hynny yn gwbl hanfodol. Rwy'n credu fy mod wedi nodi yn y ddadl heddiw efallai fod angen gwell integreiddio rhwng yr hosbisau yr ydym i gyd yn gyfarwydd â hwy ac yn deall eu rôl, ond gyda'r nyrsys ardal efallai, gyda'r ysbytai, fel y soniodd Jenny, ond hefyd y cartrefi gofal, y soniodd Jenny amdanynt—mae'r rhain i gyd yn rhan o'r stori o ddarparu gofal lliniarol da. Ac yn enwedig gyda chartrefi gofal, lle rydym wedi gweld 21 y cant o bobl yn marw, o'i gymharu ag 16 y cant mewn blynyddoedd blaenorol, mae arwydd yno o gryfder y rôl y mae cartrefi gofal yn ei chwarae yn helpu pobl i farw'n dda. A chredaf fod hyn yn bwysicach nag erioed o'r blaen, oherwydd fel y soniodd eraill, rydym wedi bod mewn amgylchiadau anodd iawn; ni chafwyd unrhyw gysylltiad personol â'r rhai sy'n agosáu at ddiwedd eu hoes. Ac ar ben y profiadau y mae pawb ohonom wedi'u cael, ceir haen o euogrwydd nad yw pobl yn gallu treulio amser gyda'u hanwyliaid wrth iddynt gyrraedd diwedd eu hoes, a haen o euogrwydd efallai nad oeddent yn gallu eu cael gartref dros fisoedd olaf eu bywyd. Ac oherwydd hynny, os ydym yn sôn am gynllun darparu gofal newydd neu fframwaith newydd, Weinidog—ac rwy'n ddiolchgar i chi am eich sylwadau heddiw—mae angen inni fod yn fwy ymwybodol o'r ymatebion cymhleth hyn i alar a sicrhau ein bod yn cynnwys ein nyrsys, ein meddygon, ein gweithwyr cartrefi gofal ac wrth gwrs, ein gwasanaethau profedigaeth, nad ydynt wedi cael llawer o sylw heddiw.
Ac yna i orffen gennyf fi—Weinidog, diolch yn fawr ichi am y cyhoeddiad rydych wedi'i wneud heddiw am yr arian ychwanegol ar gyfer y gwasanaethau hyn cyn diwedd y flwyddyn ariannol. Mewn gwirionedd, rwy'n credu bod ychydig mwy o symiau canlyniadol yn dod gan Lywodraeth y DU ar gyfer y cyfnod hwn, ond fe sonioch chi am wasanaethau eraill sy'n ymwneud â chefnogi iechyd meddwl yn ystod y cyfnod hwn, ac efallai fod rhywfaint o'r arian wedi mynd tuag at hynny. Rwy'n rhannu pwynt Caroline Jones nad oes sôn yn benodol am wasanaethau galar a phrofedigaeth yn y gyllideb, felly mae eich sylwadau heddiw wedi fy helpu gyda hynny.
Rwy'n tybio fy mod am orffen, Ddirprwy Lywydd, drwy ddweud bod hwn yn un maes lle na ddylai fod rhaid inni graffu arno'n arbennig o drylwyr o ran cyllid a chyflawni. Mae'n faes lle dylem ragdybio bob amser a dylem fod yn dawel ein meddwl bob amser ein bod yn gwneud pethau'n iawn. Ac felly, os caf orffen drwy ddiolch i aelodau'r ddau grŵp trawsbleidiol sydd wedi helpu i lywio'r ddadl heddiw ac wedi gwneud i bawb ohonom feddwl ychydig mwy am yr hyn sy'n bwysig i ni. Diolch.