Part of the debate – Senedd Cymru am 6:40 pm ar 9 Chwefror 2021.
Rwy'n credu mai'r pryder mawr i'r pwyllgor a minnau yw'r ffaith nad yw'r holl gyllideb sydd ar gael ar gyfer y pandemig o ran rhyddhad busnes wedi ei thynnu i lawr, mae hi'n ymddangos—os wyf i'n anghywir, gall y Gweinidog Cyllid amlinellu hynny. Felly, byddai gennyf ddiddordeb mewn gwybod a deall, os nad yw Llywodraeth Cymru yn tynnu' i lawr yr holl arian sydd ar gael iddi o ran cymorth busnes, os yw hynny'n gywir, pam mae hynny'n wir. Oherwydd, yn amlwg, rwy'n credu bod angen i'r Llywodraeth egluro ei dull gweithredu yn hynny o beth. O ran cynllunio a thynnu arian i lawr hefyd, y gellid ei ddefnyddio ar gyfer rowndiau pellach o'r gronfa cadernid economaidd, neu gylchoedd pellach o'r gronfa honno, rwy'n credu y byddai hefyd yn ddefnyddiol pe byddai'r Llywodraeth yn rhoi esboniad yn nodi sut y bydd Llywodraeth Cymru yn defnyddio'r arian hwn, ac yn sicrhau na fydd dim o'r arian hwn yn cael ei golli i Gymru.
Un o'r argymhellion a wnaethom oedd gofyn i Lywodraeth Cymru ddarparu rhagor o fanylion am y nifer sy'n manteisio ar y cyllid cymorth busnes i sectorau penodol, a lansiwyd ganol y mis diwethaf, gan gynnwys manylion am y nifer sy'n manteisio arno, oherwydd mae gennym ddiddordeb yn yr hyn oedd disgwyliadau'r Llywodraeth a'r camau a gymerwyd gan Lywodraeth Cymru i sicrhau bod pawb a oedd yn gymwys—pob busnes a oedd yn gymwys—i gael arian, yn ymwybodol o'r cynllun.
Mae pryder hefyd, rwy'n credu, ynglŷn â chynyddu'r nifer sy'n manteisio ar gymorth busnes, ac yn sicr fel pwyllgor, roeddem ni o'r farn y dylai Llywodraeth Cymru nodi pa werthusiadau cadarn a fu o effeithiolrwydd gwefan a gwasanaethau cymorth Busnes Cymru, i nodi pa un a oes unrhyw fesurau pellach eraill sydd eu hangen i helpu busnesau i ddeall y gyfres gyfan o gymorth busnes sydd ar gael.
Rwy'n credu mai'r hyn a oedd yn bwysig yw deall y pwynt hwn hefyd: mae Llywodraeth Cymru yn aml yn dweud ac yn ailadrodd ei bod yn cynnig y pecyn cymorth busnes gorau ledled y DU. Felly, rydym ni wedi cael cynnig rhywfaint o wybodaeth gymharol gan y Gweinidog droeon o ran cymorth Llywodraeth Cymru o'i gymharu â chymorth mewn rhannau eraill o'r DU; nid ydym wedi cael honno hyd yma, er bod un neu ddau o gynigion wedi'u gwneud. Nawr, byddai'n ddefnyddiol gweld y gymhariaeth honno. Rwy'n sylweddoli y bydd rhai anawsterau ynghylch hynny, oherwydd weithiau mae'n anodd cael gwybodaeth gyfatebol, yn enwedig pan fydd cynlluniau cymorth yn dechrau ac yn gorffen ar wahanol adegau, ond rwy'n credu pe byddai hynny'n rhoi hyder i'r busnesau bod hynny'n iawn, rwy'n credu bod angen cyflwyno'r gymhariaeth honno. Ac yn sicr, o'm mewnflwch fy hun, clywaf am siopau manwerthu ar y stryd fawr, caffis ar y stryd fawr, salonau gwallt a harddwch, yn credu pe byddai eu busnes wedi'i leoli yn rhywle arall yn y DU, y bydden nhw'n cael lefel uwch o gymorth, oherwydd y bydden nhw'n gallu cael gafael ar gyllid ychwanegol. Yr unig beth y mae Llywodraeth Cymru yn ei ddweud yw, 'Na, mae gennym ni'r cyllid dewisol, mae gennym ni'r cyllid sy'n benodol i sector', ond yn aml nid yw'r mathau hyn o fusnesau yn gymwys am nad ydyn nhw ar gynllun talu wrth ennill, nid oes ganddyn nhw gyflogeion ar gynllun talu wrth ennill, nid ydyn nhw wedi cofrestru ar gyfer TAW. Felly, mae nifer o rwystrau sy'n atal busnesau rhag cael rhywfaint o'r arian ychwanegol hwn y mae Llywodraeth Cymru yn cyfeirio ato. Ac rwy'n sicr yn credu—neu yr ydym ni fel pwyllgor yn credu—bod yn rhaid i'r Llywodraeth edrych ar y meini prawf cymhwysedd hynny eto.
A phan ddaw'n fater o'r gronfa ddewisol y mae gan awdurdodau lleol y gallu i'w defnyddio, mae cwestiwn ynghylch pa mor ddewisol yw hynny mewn gwirionedd. Gan ei bod yn ymddangos bod awdurdodau lleol yn adrodd yn ôl gan ddweud, 'Wel, mewn gwirionedd, na, nid oes gennym ni yr un lefel o ddisgresiwn—' neu, 'Rydym ni'n pryderu am ddefnyddio hynny gan nad ydym ni'n siŵr o ba un a allwn ni hawlio'r holl arian hwnnw yn ôl gan Lywodraeth Cymru.' Felly, a yw'n gronfa ddewisol mewn gwirionedd? A oes rhai meini prawf gwell y gellir eu rhoi i awdurdodau lleol i ganiatáu iddyn nhw fod yn fwy dewisol hefyd?
A'r pwynt olaf y byddwn i'n ei wneud yw y byddai gennyf ddiddordeb arbennig mewn cael y data hynny gan Lywodraeth Cymru o ran dadansoddi'r cymorth i fusnesau, ond hefyd edrych ar y dadansoddiad o'r nifer o grwpiau arbennig o bobl sy'n manteisio arno os hoffech chi, o ran y nifer sy'n manteisio arno, boed nhw yn fusnesau bach neu fawr, neu'n fenywod mewn busnes, oherwydd rwy'n credu ei bod hi hefyd yn bwysig cael y data hynny a chymharu hynny hefyd, a chyferbynnu hynny â rhannau eraill o wledydd y DU hefyd. Diolch Llywydd.