8. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am ddarpariaeth addysg Gymraeg yn Nwyrain De Cymru? OQ56285

Mae'r galw am addysg cyfrwng Cymraeg yn Nwyrain De Cymru yn parhau i fod yn uchel. Bydd ein buddsoddiad mewn pump o ysgolion cynradd cyfrwng Cymraeg newydd a nifer o estyniadau i sefydliadau gofal plant ac ysgolion yn y rhanbarth hwn yn rhoi hwb pellach i'r duedd gynyddol hon. Rwy'n credu bod hyn yn newyddion calonogol wrth i awdurdodau lleol anelu at gyhoeddi eu cynlluniau strategol Cymraeg mewn addysg newydd, gyda thargedau unigol i gyd-fynd â nodau cyffredinol 'Cymraeg 2050' Llywodraeth Cymru.

Ar hyn o bryd, Weinidog, dim ond un ysgol Gymraeg sydd ym Mlaenau Gwent, ac mae teithio yno yn rhwystr, yn enwedig ar gyfer plant iau. Wrth reswm, dyw rhieni ddim eisiau rhoi plant tair mlwydd oed ar ddau fws gwahanol i fynd i ysgol sydd ddau gwm i ffwrdd. Mae ymgyrchwyr lleol wedi pryderu ers blynyddoedd am ostyngiad yn y nifer o blant o'r sir sy'n mynychu ysgolion Cymraeg; hynny ydy, tan nawr. Mae'r cyngor ym Mlaenau Gwent wedi cynnig adeiladu ysgol newydd ar safle Ffordd y Siartwyr, gan agor y dosbarthiadau cyntaf yn 2023. A fyddech chi yn gyntaf, plis, Weinidog, yn ymuno gyda fi i longyfarch yr ymgyrchwyr, megis Meryl Darkins ac Ann Bellis, a hefyd yn sicrhau y byddwch chi'n cefnogi'r cyngor er mwyn gwneud yn siŵr y bydd yr ysgol yn agor ar amser? Yn y cyfamser, Weinidog, a fyddech chi'n gallu siarad gyda'r Gweinidog dros drafnidiaeth i weld os oes yna unrhyw fodd i wella'r sefyllfa drafnidiaeth ar gyfer y plant yn y cyfamser, cyn bod yr ysgol yn agor? Ac i gau—a dwi'n addo, Dirprwy Lywydd, mae hyn i gau—dwi'n deall bod hyn oll yn fater i'r cyngor, ond gwnaethoch chi helpu i roi momentwm y tu ôl i addysg Gymraeg ym Merthyr llynedd, pan oeddech chi wedi cynnig arian grant; mae llefydd fel Blaenau Gwent a Merthyr mor ganolog i'r targed o filiwn o siaradwyr, felly byddai cefnogaeth y Llywodraeth wir yn fuddiol yma. Diolch.

Diolch, Delyth. Mae Llywodraeth Cymru yn cefnogi Blaenau Gwent i ddatblygu'r ysgol rydych newydd gyfeirio ati gyda grant o £5.8 miliwn. Dyfarnwyd y grant hwnnw i fynd i'r afael â'r problemau logistaidd a theithio real iawn rydych wedi'u nodi, ac mae hynny wedi golygu nad yw teuluoedd a fyddai wedi dewis addysg cyfrwng Cymraeg o'r blaen wedi gwneud hynny oherwydd y pellteroedd teithio cysylltiedig. Felly, mae'n bwysig iawn fod yr angen hwn wedi'i gydnabod, a thrwy gymorth y £5.8 miliwn gan Lywodraeth Cymru, byddwn yn gweld ysgol gynradd Gymraeg newydd yn ardal Tredegar-Sirhywi. Mae'n fawr ei hangen, a llawer o alw amdani, ac fel y dywedoch chi, mae pobl wedi bod yn ymgyrchu dros hynny. Mae'r awdurdod lleol hefyd wedi nodi'r angen i wella ei strategaeth farchnata a hyrwyddo mewn perthynas ag addysg cyfrwng Cymraeg i gyd-fynd â datblygiad yr ysgol honno. Fy unig ofid yw nad fi fydd y Gweinidog sy'n cael y fraint a'r pleser o'i hagor a chroesawu plant i'r sefydliad newydd hwnnw.

Weinidog, chwe mis yn ôl mynegodd comisiynydd y Gymraeg bryder am y gostyngiad yn nifer yr athrawon newydd gymhwyso sy'n gallu addysgu Cymraeg, a dywedodd y gallai danseilio uchelgais eich Llywodraeth i gael miliwn o siaradwyr yr iaith ymhen 30 mlynedd. Tybed beth rydych chi wedi bod yn ei wneud i fynd i'r afael â hyn.

Rydych chi'n llygad eich lle. Er mwyn cyrraedd y targed yn 2050 mae angen inni recriwtio mwy o athrawon sy'n gallu addysgu yn ein hysgolion cyfrwng Cymraeg ac yn ein hysgolion dwyieithog, ac mae angen inni hefyd arfogi ein hathrawon sy'n gweithio mewn ysgolion cyfrwng Saesneg i gyflwyno gwersi Cymraeg o ansawdd uchel. Rydym wedi gosod targedau i ddarparwyr addysg gychwynnol athrawon recriwtio i'r rhaglenni addysg athrawon cychwynnol, ac er bod y pandemig wedi effeithio ychydig arni, rydym wedi sefydlu rhaglen gyfnewid newydd ar gyfer athrawon sydd wedi cymhwyso'n flaenorol i addysgu drwy gyfrwng y Gymraeg yn y sector cynradd, lle mae gennym orgyflenwad weithiau mewn rhai rhannau o Gymru, i'w galluogi i gyfnewid yn gyflym i allu addysgu drwy gyfrwng y Gymraeg yn y sector uwchradd. Rydym wedi gweld galw sylweddol am y rhaglen dysgu proffesiynol honno, a chredaf y bydd yn ein helpu i fynd i'r afael â rhai o'r materion a nodwyd gan y comisiynydd.