Part of the debate – Senedd Cymru am 7:40 pm ar 2 Mawrth 2021.
Diolch, Llywydd, a diolch i bawb sydd wedi cymryd rhan yn y ddadl hon. Mae'n ddadl lawn ac yn un eithaf cymhleth, fel y trafodwyd gennym yn gynharach. A gaf i ddechrau drwy gytuno â Siân Gwenllian, ac, mewn gwirionedd, y Gweinidog, fod angen i'n plant dyfu nid yn unig i barchu ond i ddeall pob math o grefyddau. Rhan o ddiben y Bil hwn yn y lle cyntaf yw magu plant i fod yn llai beirniadol ac yn llai gwahaniaethol, yn llai rhagfarnllyd. Dyna pam yr wyf wedi bod yn falch bod crefydd, gwerthoedd a moeseg ei hun yn rhan orfodol o'r cwricwlwm.
Ar gyfer Caroline Jones, rwyf eisiau dweud nad ydym ni'n sôn am sefyllfa yn y fan yma lle mae'n rhaid i bob ysgol ddysgu crefydd, gwerthoedd a moeseg seciwlar yn unig. Nid yw hynny'n wir o gwbl. Mae'r Gweinidog eisoes wedi nodi bod crefydd, gwerthoedd a moeseg enwadol yn rhan greiddiol o'r hyn a addysgir mewn ysgolion crefyddol, ac mae'n rhaid i mi dynnu sylw at y ffaith bod y CYSAGau y cyfeiriodd Darren Millar atyn nhw yn ei gyfraniad yn cynnwys cynrychiolwyr crefyddol yn bennaf. Felly, nid yw'n faes llafur crefydd, gwerthoedd a moeseg seciwlar, pa faint bynnag yr ydych chi eisiau meddwl amdano yn y modd hwnnw.
Y tensiwn rhwng y gweithredoedd a'r maes llafur y cytunwyd arno, Gweinidog—clywaf yr hyn a ddywedwch am hyn, ond dyna holl ddiben gwelliant 16 mewn gwirionedd, wrth ddiffinio ystyr 'rhoi sylw' mewn gwirionedd a'i gysylltu'n benodol â chrefydd, gwerthoedd a moeseg, oherwydd nid yw 'rhoi sylw' yn golygu bod yn rhaid i chi fabwysiadu yr un faint yn union o bob math o gwricwlwm, nid yw'n golygu bod yn rhaid i chi fabwysiadu y cyfan o'r ddau fath o gwricwlwm yr ydym yn sôn amdanyn nhw yn y fan yma. Ond yr hyn y mae'n ei olygu yw, os ydych chi'n penderfynu nad yw rhan o gwricwlwm i'w haddysgu, mae'n rhaid i chi egluro pam—mae'n rhaid i chi ddangos sut yr aethoch chi ati i gyrraedd y penderfyniad.
Mewn gwirionedd, os ydych chi eisiau i mi beidio â chynnig gwelliant 18, er enghraifft, ac rwy'n deall eich rhesymau hollol ddilys dros wneud hynny, byddai hynny'n gwneud llawer mwy o synnwyr pe byddech yn cefnogi gwelliant 16, sy'n rhoi'r arfau i'r ddwy ysgol amddiffyn safbwynt, ac i blant, nid dim ond rhieni, wrth gwrs, i ddod â chwyn drwy'r gweithdrefnau cwyno yr ydych chi wedi eu disgrifio mewn darnau eraill o ddeddfwriaeth , oherwydd ar hyn o bryd nid yw'n glir beth fyddai angen iddyn nhw ei ddangos er mwyn i gŵyn gael ei chynnal, neu mewn gwirionedd i'r gŵyn gael ei hamddiffyn.
Mae'r sylwadau, mae arnaf ofn, Darren, a wnaethoch chi ynghylch hawliau rhieni a hawliau'r wladwriaeth, bod y berthynas honno'n newid—er y gallai hynny fod yn wir, yr hyn yr ydym yn ei ystyried yn y fan yma yw hawliau plant, ac wrth gwrs mae ganddyn nhw yr hawl i gael eu haddysgu yn unol â chredoau teuluol o dan brotocol 1 erthygl 2, ond mae hwnnw'n hawl amodol, fel y clywsom eisoes, ac nid yw'n hawl sy'n cael ei arfer ar wahân. Ni all byth fod yn hawl sy'n cyfyngu ar yr hyn y mae plentyn yn ei ddysgu, a dyna y gallaf weld y cwricwlwm hwn yn ceisio ei wneud, ac, er fy mod i wedi ceisio cefnogi ysgolion o gymeriad crefyddol yn y modd yr wyf wedi mynd ati, ac yn sicr gyda'r gwelliannau yr wyf wedi bod yn eu cyflwyno, plant yn gyntaf yw hi, ac maen nhw mewn byd nad yw'n edrych fel y byd a fu gennym ni erioed. O'r safbwynt hwnnw, mae'n rhaid i'r cyfle hwn ar gyfer cyd-ddealltwriaeth fod yr hyn sy'n bwysicach na phopeth arall. Diolch yn fawr, Llywydd.