21., 22., 23. & 24. Rheoliadau Deddf yr Amgylchedd (Cymru) 2016 (Diwygio Targed Allyriadau 2050) 2021, Rheoliadau Newid yn yr Hinsawdd (Targedau Allyriadau Interim) (Cymru) (Diwygio) 2021, Rheoliadau Newid yn yr Hinsawdd (Cyllidebau Carbon) (Cymru) (Diwygio) 2021, Rheoliadau Newid yn yr Hinsawdd (Terfyn Credyd Cyfrif Allyriadau Net Cymru) (Cymru) 2021

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:15 pm ar 16 Mawrth 2021.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Lesley Griffiths Lesley Griffiths Labour 5:15, 16 Mawrth 2021

(Cyfieithwyd)

Diolch, Dirprwy Lywydd. Yn 2016, fe wnaeth y Senedd ddeddfu ar gyfer y targed lleihau allyriadau statudol cyntaf i Gymru i leihau allyriadau gan o leiaf 80 y cant yn 2050. Ychydig dros ddwy flynedd yn ôl, fe wnaeth y Senedd ddeddfu ar gyfer tri tharged allyriadau dros dro a dwy gyllideb garbon gyntaf Cymru, a wnaeth ein rhoi ar y trywydd iawn ar gyfer yr 80 y cant. Ers hynny, daeth Cymru y wlad gyntaf yn y byd i ddatgan argyfwng hinsawdd. Rydym wedi gweld effaith gynyddol hinsawdd sy'n cynhesu yng Nghymru ar ffurf llifogydd, tirlithriadau a'r effaith ar ein hamgylchedd morol. Rydym wedi gwrando ar bobl o bob oed a chefndir, sy'n mynnu gweld gweithredu i ddiogelu treftadaeth naturiol Cymru a'n cymunedau, yn ogystal ag ecosystemau mwyaf hanfodol y byd. Mae'n iawn, felly, i ni ailedrych ar ein targedau hinsawdd cyn i dymor hwn y Senedd ddirwyn i ben.

Fel bob amser, rydym ni wedi ein harwain gan uchelgais ac, yn hollbwysig, gan dystiolaeth. Pan roddodd y Pwyllgor Newid Hinsawdd gyngor i Lywodraeth Cymru fabwysiadu targed o 95 y cant ar gyfer lleihau allyriadau, derbyniais eu cyngor gan hefyd nodi ein huchelgais i ddod o hyd i ffyrdd o fynd ymhellach. Roedd y Pwyllgor Newid Hinsawdd yn glir bod y targed lleihau o 95 y cant ar gyfer Cymru yn gofyn am yr un lefel o ymdrech, a llawer o'r un camau gweithredu, a oedd yn ofynnol gan wledydd eraill i gyrraedd eu targedau nhw. Nid dal i fyny oedd fy uchelgais i, gan nad oeddem ni erioed wedi syrthio ar ei hôl hi, ond yn hytrach i Gymru arwain y ffordd. Cefais gyngor ac argymhellion gan y Pwyllgor Newid Hinsawdd ym mis Rhagfyr, ac roeddwn i'n falch eu bod wedi gallu cadarnhau ein huchelgais ar gyfer targed sero net i Gymru sy'n gyson ag ysbryd cytundeb hinsawdd Paris. Mae'n gredadwy ac yn fforddiadwy, yn seiliedig ar y dystiolaeth.

Cynhyrchodd y Pwyllgor Newid Hinsawdd hefyd argymhellion ar gyfer ein targedau dros dro a'n dwy gyllideb garbon nesaf. Nododd y pwyllgor yn fanwl sut yr oedden nhw o'r farn y gall Cymru gyflawni'r targedau newydd, eu glasbrint. Wrth gwrs, mae lle ar gyfer technolegau carbon isel a dim carbon newydd ac arloesol, ond mae maint yr her yn golygu na fydd atebion technolegol yn unig yn ddigonol. Bydd angen pob corff cyhoeddus, busnes a chymuned yng Nghymru er mwyn i ni lwyddo i gyflawni'r newid cymdeithasol sydd ei angen i gyflawni ein nodau hinsawdd cynyddol uchelgeisiol. 

Cafodd cyngor y pwyllgor ei lywio gan ddau ddigwyddiad ymgynghori yng Nghymru, ochr yn ochr â galwad am dystiolaeth. Rwy'n ddiolchgar i bawb a gyfrannodd at y broses hon ac a wnaeth y cyngor mor gadarn â phosibl. Rwyf i hefyd yn ddiolchgar i'r Pwyllgor Newid Hinsawdd, yr Amgylchedd a Materion Gwledig am ystyried y rheoliadau drafft ac am argymell bod y Senedd yn eu cymeradwyo. Ar gais y pwyllgor cytunais i ohirio'r ddadl heddiw er mwyn caniatáu mwy o amser i graffu. O ganlyniad, os caiff y rheoliadau eu cymeradwyo heddiw, Dirprwy Lywydd, bydd angen i mi ddiwygio'r dyddiad y byddant yn dod i rym cyn eu llofnodi.

Os bydd y Senedd yn cymeradwyo'r rheoliadau, bydd Cymru yn ymuno â nifer fach iawn o wledydd ledled y byd sydd â tharged sero-net yn y gyfraith. Bydd Cymru yn gweithredu mewn undod â'r gwledydd hynny sy'n profi effeithiau hinsawdd mwy dinistriol fyth nag yr ydym ni'n eu gweld ar hyn o bryd yng Nghymru, ond nad ydyn nhw wedi elwa ar yr economi carbon uchel sydd wedi achosi'r broblem yn y lle cyntaf. Bydd Cymru yn gweithio gyda'n partneriaid rhyngwladol i ysgogi gweithredu gan wledydd, gwladwriaethau a rhanbarthau ledled y byd, cyn cynhadledd COP26 hollbwysig y Cenhedloedd Unedig yn Glasgow yn ddiweddarach eleni.

Rydym ni wedi ymrwymo'n llwyr i wthio terfynau ein pwerau datganoledig i sicrhau newid teg a chlir i sero net. Mae angen gweithredu gan Lywodraeth y DU hefyd fel y gall holl wledydd y DU barhau i ddatblygu nodau hinsawdd cynyddol uchelgeisiol, a chyflawni'r camau gweithredu sydd eu hangen i'w cyflawni. Yn ystod y misoedd diwethaf rydym ni wedi sefydlu grŵp gweinidogol rheolaidd, pedair gwlad i lywio'r gwaith o gyflawni sero-net. Mae'n rhaid i ni ddefnyddio'r ymgysylltu hwn i gydweithio ledled y DU, ac i bob gwlad herio a chefnogi ei gilydd i fynd ymhellach. Bydd angen cyfraniad cryf arnom ni gan Lywodraeth y DU os yw Cymru am gyrraedd y targedau newydd hyn mewn modd sy'n sicrhau cyfiawnder cymdeithasol o gofio mai eu cyfrifoldeb wedi ei gadw yn ôl hwy yw llawer o'r meysydd polisi hanfodol yn bennaf, megis cynhyrchu ynni a'r fframwaith cyllidol cyffredinol y mae Llywodraethau datganoledig yn gweithredu oddi mewn iddo.

Rydym ni wedi ymgysylltu yn eang i ddatblygu'r cynllun cyflawni i fodloni cyllideb garbon nesaf Cymru, sydd i'w chyhoeddi erbyn diwedd 2021 yn nhymor newydd y Senedd. Mae'r ymgysylltu hwn yn cynnwys Wythnos Hinsawdd Cymru fis Tachwedd diwethaf, pan gyfrannodd dros 2,000 o bobl at y trafodaethau am gynllun cyflawni nesaf Cymru. Yn fwy diweddar, rydym ni wedi cefnogi sefydlu cynulliad dinasyddion ar yr hinsawdd ym Mlaenau Gwent, ac rydym yn gobeithio y gall hynny fod yn dempled ar gyfer darparu cyfleoedd newydd i gymunedau lunio gweithredu ar gyfer yr hinsawdd yn uniongyrchol ar lefel genedlaethol. Yr haf diwethaf, fe wnaethom gyhoeddi ein cynllun ymgysylltu a oedd yn nodi ein hymrwymiad i weithio gyda chyrff cyhoeddus, busnesau a chymunedau i lunio cynllun ar gyfer Cymru gyfan. Yn ogystal â digwyddiadau ymgysylltu, rydym yn gwahodd eraill i gynnwys eu gweithredoedd yn y cynllun ei hun, sy'n golygu nad cynllun gan y Llywodraeth yn unig yw'r cynllun, ond cynllun a gaiff ei ddatblygu a'i gyflawni gan Gymru gyfan.

Ni all y rheoliadau sydd gerbron y Senedd heddiw fod yn derfyn ar ein huchelgais, ond rwy'n credu eu bod yn gam nesaf hanfodol i sicrhau'r dilyniant yr ydym ni wedi ei gyflawni yn ystod y tair blynedd diwethaf. Bydd gosod fframwaith cyfreithiol cyntaf Cymru ar gyfer targed sero-net yn gam mawr ymlaen, ac yn sail gref i gydweithio ar draws economi a chymdeithas Cymru er mwyn parhau i gyflymu'r camau a gymerwn. Dirprwy Lywydd, cymeradwyaf y rheoliadau hyn i'r Senedd.