Part of the debate – Senedd Cymru am 5:54 pm ar 24 Mawrth 2021.
Hoffwn ddiolch i'r pwyllgor diwylliant am y ddadl heddiw, ac am eu hymdrechion dros y pum mlynedd diwethaf dan gadeiryddiaeth Bethan Sayed. Rwy'n siŵr ei bod wedi bod yn Gadeirydd da iawn. Yn anffodus, mae'n rhaid i mi ddweud fy mod yn anghytuno â'r adroddiad y maent wedi'i gynhyrchu. Er ei fod yn llawn bwriadau da, credaf fod yr adroddiad yn seiliedig ar gynsail ffug. Wedi'r cyfan, pwy sy'n penderfynu pa gyfryngau sydd eu hangen ar Gymru? Mae hon yn farn ar werth cyn inni ddechrau hyd yn oed. Pam y byddwn yn tybio nad oes gan Gymru y cyfryngau y mae eu hangen eisoes? Pe bai angen rhywbeth arall arni, byddai marchnad fasnachol amdano y byddai rhai darlledwyr eisoes wedi manteisio arni. Felly, mae gan Gymru'r union gyfryngau y mae pobl Cymru am eu cael mewn gwirionedd. Os rhowch rywbeth arall i bobl Cymru drwy ddictad y Senedd, byddwch yn rhoi rhywbeth iddynt y mae'r Senedd am iddynt ei gael, nid rhywbeth y mae pobl Cymru am ei gael mewn gwirionedd.
Mae gennym ormod o ymyrraeth wleidyddol eisoes â theledu yng Nghymru, os caf ganolbwyntio ar y teledu am eiliad, ac mae'r adroddiad hwn yn cynnig mwy fyth. Mae'r BBC yn sefydliad rhagfarnllyd, a oedd yn ffafrio 'aros' dros 'adael', ac sy'n ffafrio'r chwith dros y dde, ac yng Nghymru, mae ganddi duedd annymunol i gael ei stwffio'n llawn o genedlaetholwyr Cymreig. Y diwrnod o'r blaen, pwy gafodd ei phenodi'n bennaeth cynnwys BBC Cymru? Rhuanedd Richards, cyn brif weithredwr Plaid Cymru. Mae BBC Cymru'n ymdrechu'n daer i anwybyddu fy mhlaid i, Diddymu'r Cynulliad, drwy ein gadael allan o ddadleuon yr arweinwyr yn yr etholiad hwn, er bod arolygon barn yn ein gosod yn llawer uwch na'r Democratiaid Rhyddfrydol, y bwriadant eu cyflwyno o'n blaenau ni. Dyma fesur o'r rhwydweithio yn y dirgel rhwng BBC Cymru, y chwith gwleidyddol a chenedlaetholdeb Cymreig, sydd wedi bod yn tagu bywyd dinesig yng Nghymru dros yr 20 mlynedd diwethaf. Llai o ymyrraeth wleidyddol sydd ei hangen ar y cyfryngau, nid mwy.
Mae'r adroddiad hefyd yn dweud y dylem gael rhaglen newyddion sy'n canolbwyntio ar Gymru. Beth y byddai hynny ei olygu mewn gwirionedd? Os oes gennym News at Six sy'n canolbwyntio ar Gymru, beth yw diben hynny pan fo gennym Wales Today eisoes? Sut y byddai'n gweithio? Ar News at Six byddai gennym Lucy Owen yn siarad â Nick Servini yn sefyll y tu allan i Senedd y DU yn sôn am sut yr effeithiodd digwyddiadau'r dydd ar Gymru. Yna, ar Wales Today byddai gennym Jen Jones yn siarad â Teleri neu Ione a byddent yn chwilio'n ddyfal am ddeunydd. Yn y pen draw byddai gennym brif straeon am ddafad yn disgyn i lawr ochr y bryn yng Nghricieth. Neu byddem yn saethu at ddarllediad byw o gyfarfod cyffrous o'r pwyllgor materion cyfansoddiadol yma yn y Senedd, gyda chyfweliad hyd yn oed yn fwy cyffrous gyda Mick Antoniw wedyn. Y cyfan yn bethau cyfareddol i edrych ymlaen atynt, os yw'r pwyllgor diwylliant yn cael ei ffordd.
Dyma lle mae'r adroddiad yn methu mewn gwirionedd, oherwydd mae gwleidyddion yn ceisio barnu beth sy'n gwneud teledu da. Mae'n debyg bod rhaid gosod mwy o raglenni a wneir yng Nghymru yng Nghymru. Pam? Rhaid gofyn pa hawl sydd gan aelodau'r pwyllgor i ddweud wrthym beth y mae'r cyhoedd sy'n gwylio ei angen? Pe bai ei angen arnom, byddem eisoes yn ei gael. Gyda phob dyledus barch, mae'r adroddiad hwn yn nonsens llwyr a bydd Diddymu'n pleidleisio yn ei erbyn. Ond diolch i'r pwyllgor am ei ymdrechion yn gwbl ddiffuant, er fy mod yn anghytuno.
Diolch hefyd i'r Dirprwy Lywydd, Dafydd Elis-Thomas a Jane Hutt—a allai ddod yn ôl, wrth gwrs—ond os na welaf yr un ohonoch, diolch yn fawr i chi am eich cymorth yn ystod fy amser yn y Senedd. Diolch yn fawr iawn a hwyl fawr.