Part of the debate – Senedd Cymru am 6:08 pm ar 24 Mawrth 2021.
Rwy'n gwneud y cynnig sydd ar y papur trefn heddiw yn ffurfiol yn enw Mark Isherwood. Rwyf am ymdrin â'r gwelliannau i ddechrau, os caf. Mae'n amlwg na fyddwn yn derbyn gwelliant 1, sydd, yn ôl arfer yr hen Lywodraeth, yn un 'dileu popeth a rhoi hunanganmoliaeth i'r Llywodraeth a'i hamser mewn grym yn ei le', sydd, a dweud y gwir, os edrychwch ar y ffordd y mae pethau'n edrych ar hyn o bryd yn yr economi, yn y gwasanaeth iechyd a meysydd eraill o raglen y Llywodraeth, heb ddarparu Deddf aer glân, ffordd liniaru'r M4, parthau perygl nitradau, sy'n ddim mwy nag ymarfer torri a gludo dros 40 mlynedd, ar ôl i'r Gweinidog ddweud ar ddim llai na 12 achlysur na fyddai'r Llywodraeth yn cyflwyno rheoliadau mor ddinistriol i'r economi wledig ar lawr y Senedd tra bod argyfwng COVID yn dal ar ei anterth, ond eto mae'n ymddangos ei bod yn benderfynol o'u cyflwyno ym mis Ebrill eleni, dim Bil awtistiaeth, ac fel y clywsom yn y cwestiynau iechyd y prynhawn yma, dim cynllun canser nac adnewyddu cynllun canser, nid oes gennyf unrhyw syniad sut ar y ddaear y gall y Llywodraeth hon ymroi i hunanganmoliaeth, a chredaf y bydd gan bobl Cymru farn ar hynny wrth inni ddechrau ar yr ymgyrch etholiadol, a phan ddaw 6 Mai, gobeithio y byddant yn bwrw eu pleidlais yn unol â hynny.
Ar welliannau 2 a 3 gan Siân Gwenllian, mae'n amlwg na fyddwn yn derbyn y gwelliannau hynny sydd ond yn ceisio achosi mwy o anhrefn cyfansoddiadol drwy roi refferendwm annibyniaeth wrth wraidd rhaglen lywodraethu unrhyw lywodraeth genedlaetholgar dros y pum mlynedd nesaf. Ai dyna sydd ei angen ar y wlad wrth ddod allan o bandemig COVID, pan mai'r hyn sydd ei angen ar y wlad mewn gwirionedd yw sefydlogrwydd economaidd, parhad cyfansoddiadol a buddsoddiad yn ein gwasanaethau cyhoeddus, fel y gallwn fynd i'r afael â'r holl amseroedd aros sy'n bodoli o fewn y gwasanaeth iechyd, lle mae un o bob pump o bobl ar restr aros yma yng Nghymru? Mae'n amlwg nad eir i'r afael â hynny drwy'r anhrefn cyfansoddiadol y mae Plaid Cymru yn ei argymell drwy eu gwelliannau ac yn wir, drwy eu hymrwymiadau ym mhum mlynedd cyntaf eu cynllun llywodraethu, pe baent byth yn gweld golau dydd.
Rydym am dynnu sylw pobl Cymru at beth yw'r cyfleoedd go iawn ar ôl 22 mlynedd o fethiant Llafur yma yng Nghymru. Os cymerwch gyflogau, er enghraifft, yng Nghymru mae cyflogau £55 yn llai nag i weithwyr yn yr Alban, er iddynt gychwyn yn 1999 ar yr un gyfradd yn union ar ddechrau datganoli, a heddiw mae gweithiwr yn yr Alban yn mynd â £55 yr wythnos yn fwy adref na gweithiwr yng Nghymru, a bydd gweithiwr o Loegr yn mynd â £52 yr wythnos yn fwy adref. Sut y gall y Llywodraeth roi unrhyw ganmoliaeth iddynt eu hunain am lwyddiant economaidd pan fydd gennych fwlch o'r fath rhwng y lefelau cyflog sydd wedi agor ar hyd cyfnod datganoli?
Ac fel y dywedais, mewn perthynas ag iechyd a'r economi yn enwedig, wrth edrych ar sylwadau Dirprwy Weinidog yr economi yn dweud bod y Llywodraeth wedi tynnu eu llygad oddi ar y bêl ac nad ydynt yn gwybod beth y maent yn ei wneud, mae hynny, yn amlwg, yn cael ei gadarnhau gan yr ystadegau sy'n dangos beth sy'n digwydd yma yn yr economi ehangach ledled Cymru. A chyda'r gwasanaeth iechyd mewn cyflwr sy'n galw am gynllun adnewyddu a chynllun i sicrhau ein bod yn cael yr amseroedd aros i lawr—un o bob pump o bobl ar restr aros, dim cynllun cyflawni ar gyfer canser ar waith, dim ond datganiad ddechrau'r wythnos—mae'n amlwg fod y Gweinidog iechyd wedi colli ei afael ac wedi colli ei ffordd pan ddaw'n fater o adfywio'r gwasanaeth iechyd a gwobrwyo ein staff iechyd ymroddedig sydd wedi darparu pontydd o dosturi at bobl ar hyd a lled Cymru, a gweithio'n ddiflino i sicrhau, pan fydd angen eu cymorth ar bobl, ei fod yno iddynt. Mae arnom angen newid pan ddaw 6 Mai, a'r Ceidwadwyr Cymreig fydd yn cynnig y newid hwnnw.
Ac mae gweld y Llywodraeth yn eu gwelliant yn canmol ei hun wrth sôn am addysg a chodi safonau ar dablau cynghrair PISA, er mai eu plaid hwy sydd wedi gyrru'r safonau hynny i lawr dros 22 mlynedd cyntaf y Llywodraeth yma yng Nghymru, ac mae dweud mewn gwirionedd eich bod yn gwneud llwyddiant o addysg yn haerllug tu hwnt a dweud y lleiaf, pan fo angen mwy o athrawon yn yr ystafell ddosbarth ac angen buddsoddiad yn ein haddysg fel y gallwn gael y cyrsiau galwedigaethol ac academaidd sy'n pweru ein heconomi i mewn i'r unfed ganrif ar hugain. A chyda'r Ceidwadwyr yn hyrwyddo 65,000 o swyddi newydd, gyda 15,000 ohonynt yn swyddi gwyrdd, y buddsoddiad yn y gwasanaeth iechyd i gael 1,200 o feddygon a 3,000 o nyrsys, yn ogystal â 5,000 o athrawon, ac adeiladu seilwaith ym mhob rhan o Gymru, a sicrhau, pan fyddwn yn gwneud ymrwymiad maniffesto i ddarparu ffordd liniaru'r M4, buddsoddi mewn gwaith gwella ar yr A40 a'r A55, bydd pobl Cymru'n gwybod y byddwn yn cyflawni hynny, yn ogystal â helpu gyda chymorth ar gyfer yr argyfwng costau byw sy'n digwydd ar hyn o bryd drwy rewi'r dreth gyngor. Ni all fod yn iawn—ni all fod yn iawn—fod y dreth gyngor wedi codi 200 y cant a bod pobl, wrth inni siarad, yn gweld cynnydd yn y trethi o 4, 5, 6 y cant yn dod drwy'r drws ym mhob rhan o Gymru. Nid yw hynny'n iawn pan fo mynegai prisiau defnyddwyr yn 0.4 o 1 y cant—cyhoeddwyd hynny heddiw—a bod aelwydydd yn gorfod wynebu'r baich hwnnw o bwysau cyllidebu ychwanegol ar arian prin. A dyna pam rwy'n falch iawn o ddweud y byddai Llywodraeth Geidwadol newydd yn y dyfodol yn rhewi'r dreth gyngor am y ddwy flynedd nesaf, ac yn sicrhau ein bod yn gwneud ein dyletswydd o ran cyflawniad amgylcheddol—ein bod yn falch iawn o weithio gyda Llywodraeth y DU i gyflawni sero net erbyn 2050.
Mae'r rhain i gyd yn ymrwymiadau pwysig sy'n bwysig i bobl Cymru, a chan mai hon yw dadl olaf pumed tymor y Cynulliad hwn, wrth inni fynd allan i ymgyrchu a dechrau'r ymgyrch etholiadol, bydd pobl yn gweld y syrthni sydd wedi gafael yn Senedd Cymru drwy gael Llafur mewn grym am 22 mlynedd, wedi'u cynnal gan eu cynorthwywyr, Plaid Cymru a'r Democratiaid Rhyddfrydol, ac yn pleidleisio dros newid ar 6 Mai. Ac rwy'n gobeithio y bydd y Cynulliad yn pleidleisio heno dros y cynnig sydd ger eu bron ac yn diystyru'r gwelliannau a gyflwynwyd yn enw'r Llywodraeth ac yn enw'r cenedlaetholwyr. A dyna pam rwy'n gwneud y cynnig yn enw Mark Isherwood ar bapur trefn y Ceidwadwyr Cymreig.