Part of the debate – Senedd Cymru am 4:00 pm ar 12 Mai 2021.
Hoffwn fwrw ymlaen o ble y gorffennodd Dave Rees. Os edrychwn o gwmpas y Siambr hon, rwy'n credu bod y bobl yn y Siambr hon yn cynrychioli pobl Cymru'n well na'r hyn a welsom mewn etholiadau blaenorol o bosibl. Credaf mai'r etholiad cyffredinol hwn oedd yr etholiad gwirioneddol Gymreig cyntaf; dyma oedd yr etholiad cyntaf yng Nghymru lle gwelsom bleidlais i Brif Weinidog Cymru ac nid llygad ar yr hyn a oedd yn digwydd yn Llundain. Credaf ei bod yn bwysig iawn inni gydnabod hynny a'n bod yn cydnabod ein mandad. Ond os ydych chi'n mynd i gael mandad, os oes gennych fandad, mae angen llais arnoch hefyd, ac mae'n rhaid clywed pob un o'r lleisiau yn y Siambr hon.
Fel y mae Dave Rees newydd ei ddweud, rwy'n credu'n gryf fod arnom angen Senedd sy'n gweithio i Gymru ac sy'n gweithio i'n pobl. Mae llawer yn adroddiad Laura McAllister sy'n haeddu trafodaeth, ond yr unig ffordd y cawn yr adroddiad hwnnw yn ôl ar yr agenda yw os cynhaliwn y drafodaeth honno ar draws y Siambr hon a'i fod yn cael ei wneud mewn ffordd sy'n cynnwys pob grŵp ac yn ceisio dod o hyd i gonsensws lle bo'n bosibl. Credaf mai fi sydd yn y sefyllfa orau i ddod o hyd i'r consensws hwnnw a chredaf mai fi sydd yn y sefyllfa orau i ddod â phobl at ei gilydd ar draws y Siambr hon mewn ffordd na ddigwyddodd yn y pumed Senedd flaenorol.
Roedd gwendidau yn y pumed Senedd sydd wedi cael eu dileu'n rhannol gan yr etholwyr yn fy marn i, ond rwy'n dal i gredu bod angen newid rhai pethau. Rwyf am sefyll dros atebolrwydd, diwygio a thegwch. Atebolrwydd y Llywodraeth i weld bod Aelodau'r meinciau cefn—. Bûm yn Aelod o'r meinciau cefn am bum mlynedd, a credwch fi, rwy'n gwybod am y rhwystredigaethau y gallwch eu teimlo ar y meinciau cefn wrth geisio dwyn y Llywodraeth i gyfrif. Rwyf am alluogi Aelodau'r meinciau cefn a'r gwrthbleidiau i gymryd rhan mewn ffordd nad ydynt erioed wedi gallu ei wneud o'r blaen yn y Siambr hon. Drwy weithio gyda'r Llywydd, credaf y gallwn gyflawni hynny. A buaswn yn dweud bod gennyf berthynas dda iawn gyda'r Llywydd. Cawsom sgwrs cyn yr etholiad hwn, fel y cafodd Dave Rees rwy'n siŵr, ac a bod yn deg, ni ddywedodd wrthym i bwy roedd hi'n bwriadu pleidleisio, sy'n beth da mae'n debyg, ond yr hyn y gallwn ei wneud gyda'n gilydd yw sicrhau bod diwygio'n digwydd. Rwy'n sefyll dros y diwygio hwnnw.
Rwyf am i Aelodau'r meinciau cefn gael llais, ac un o'r ffyrdd o wneud hynny yn fy marn i yw atebion byrrach gan Weinidogion, a'r ffordd orau o gael atebion byrrach gan Weinidogion yw cwestiynau byrrach gan Aelodau. Credaf y gallwn fynd ymhellach i lawr y papur trefn er mwyn i'r bobl ar y meinciau hyn—y meinciau hyn fan yma—gael eu clywed.
Ond y peth pwysicaf oll yw tegwch, ac er mwyn sicrhau tegwch, credaf fod yn rhaid inni wneud yn siŵr fod pob Aelod yn teimlo eu bod yn cael eu trin yn dda, fod rhagor o'r Aelodau'n teimlo eu bod yn cael eu trin yn deg. Mae angen deialog i allu gwneud hynny. Un o'r pethau y byddwn yn ei wneud ar unwaith yw cael deialog gyda'r Aelodau hynny i drafod sut rydym am symud ymlaen. Rwyf fi wedi dod â llyfr gyda mi hefyd, 'Rheolau Sefydlog Senedd Cymru'. Credaf mai dyma'r rheolau y mae'n rhaid inni lynu atynt er mwyn llywodraethu'r Siambr hon yn effeithiol. Ond peidio â glynu at y rheolau os teimlwn nad ydynt yn gweithio. Dywed llawer yn y Siambr hon fod yna Reolau Sefydlog yn y llyfr hwn sy'n galw am eu newid, a chredaf mai dyna'r cam nesaf yn ein deialog.
Nid wyf yn chwilio am unrhyw swydd arall; dim ond am swydd y Dirprwy Lywydd rwy'n ymgeisio. Os caf fy ethol yn Ddirprwy Lywydd, byddaf yn camu'n ôl o'm gallu i siarad ar y meinciau cefn hyn. Credaf y bydd hynny'n lleihau fy llais yn y Siambr hon—rhywbeth y byddaf yn gweld ei golli'n fawr—ond dyna'r lleiaf y gallwch ei ddisgwyl gennyf er mwyn sicrhau fy mod yn ddiduedd.