2. Beth yw blaenoriaethau economaidd uniongyrchol Llywodraeth Cymru ar gyfer tymor y Senedd hon? OQ56527

Lywydd, diolchaf i John Griffiths am hynna. Ymhlith ein blaenoriaethau pwysicaf mae parhau â'r gefnogaeth i fusnesau tra bod yr argyfwng coronafeirws yn parhau a gweithredu ein gwarant pobl ifanc o gynnig o waith, addysg neu hyfforddiant i bawb sydd o dan 25 oed yng Nghymru.

Prif Weinidog, mae canol ein dinasoedd a'n trefi yn bwysig iawn ar gyfer gweithgarwch economaidd a swyddi, ac yn bwysig iawn mewn ffyrdd eraill, fel lleoedd i bobl gyfarfod, o ran yr ymdeimlad hwnnw o falchder lleol ac, yn wir, ymdeimlad o les. Yng Nghasnewydd, fel mewn lleoedd eraill ledled y DU, rydym yn wynebu llawer o heriau yn sgil newidiadau mewn arferion siopa manwerthu i ddigwydd ar-lein. Yn ddiweddar, mae Debenhams wedi cau. Ond mae llawer o waith da yn cael ei wneud: prosiect mawr i ailwampio marchnad Casnewydd, gwesty newydd mawr a llawer o bethau eraill hefyd. Mae'r gwaith da hwnnw, Prif Weinidog, o ganlyniad i waith partneriaeth cryf rhwng Cyngor Dinas Casnewydd, Llywodraeth Cymru, busnesau ac eraill, ac mae wedi arwain at lawer o ddatblygiadau preswyl newydd, darpariaeth gwasanaethau a darpariaeth hamdden yng nghanol y ddinas. Ond, wrth gwrs, rydym yn wynebu heriau newydd erbyn hyn yn sgil y pandemig a'r newid parhaus ym maes manwerthu. Felly, Prif Weinidog, tybed a wnewch chi roi sicrwydd heddiw y bydd y gwaith partneriaeth cryf—cryf iawn—hwnnw rhwng Llywodraeth Cymru, Cyngor Dinas Casnewydd a phartneriaid eraill yn parhau ac yn cynnal y newid hwnnw yr ydym wedi ei weld eisoes, a sicrhau bod canol dinas Casnewydd yn addas i ateb heriau'r dyfodol.

Wel, Llywydd, a gaf i ddiolch i John Griffiths am hynna? Mae e'n cyfeirio at her polisi cyhoeddus wirioneddol ein cyfnod ni. Roedd dyfodol manwerthu ar ein strydoedd mawr eisoes yn un heriol cyn y coronafeirws, ac mae hynny'n sicr wedi ychwanegu at yr heriau y mae'r sector hwnnw'n eu hwynebu. Ond mae John Griffiths yn iawn, Llywydd, mai'r hyn y mae hynny'n ei olygu yw bod yn rhaid i ni ail-ddychmygu’r dyfodol, nid ceisio ail-greu'r gorffennol yn y presennol, a bydd hynny'n golygu ystod ehangach o weithgareddau a fydd yn dod â phobl i ganol trefi a chymunedau a dinasoedd, gan gynnwys defnydd preswyl o'r canol trefi hynny, math gwahanol o weithgareddau manwerthu a gweithgareddau eraill hefyd.

Yn ystod mis Ebrill, fe wnes i lwyddo i ymweld â chanol dinas Casnewydd gyda Mr Griffiths, ac fe wnaethom gyfarfod â busnesau yno a oedd wedi agor yn ystod y pandemig ac a oedd yn dangos ei bod hi'n dal i fod yn bosibl i'r busnesau hynny lwyddo, gan ddefnyddio'r buddsoddiadau y mae Llywodraeth Cymru a gweithredwyr lleol eraill wedi'u gwneud i ail-greu canol dinas Casnewydd, boed hynny'n fuddsoddiad yn y farchnad, yn y llyfrgell, yn y ganolfan hamdden neu yng ngwesty'r Chartist Tower, y cyfeiriodd John Griffiths ato. Ond mae hefyd yn cynnwys y brifysgol, gan sicrhau bod bywyd yng nghanol y ddinas honno a fydd yn denu mwy o bobl iddi.

Ac, i ateb ei gwestiwn sylfaenol ynghylch pa un a fydd y dull partneriaeth yr ydym wedi ei ddefnyddio i ailddatblygu canol trefi dros y pum mlynedd diwethaf yn parhau yn y tymor hwn, yna, bydd, yn sicr dyna'r ffordd y byddwn yn blaenoriaethu gwaith adfywio dinasoedd a threfi: partneriaeth rhwng Llywodraeth Cymru, awdurdodau lleol, busnesau eu hunain a phartneriaid mawr eraill yn y sector cyhoeddus sy'n gallu gwneud y gwahaniaeth hwnnw a sicrhau bod gan y canolfannau hynny fywyd a fydd yn denu pobl iddyn nhw yn y dyfodol.

Joel James.

Diolch, Llywydd, ac a gaf i achub ar y cyfle hwn i'ch llongyfarch ar eich ailethol ac, yn yr un modd, i'r Prif Weinidog. Prif Weinidog, y llynedd, cafodd Stryd Fawr Treorci ei henwi yr orau yn y DU a chafodd ei chanmol am ei siopau annibynnol a'i hysbryd cymunedol. Fodd bynnag, mae'n peri siom nad yw'r llwyddiant hwnnw wedi'i wasgaru'n gyfartal ar draws Canol De Cymru. Yn ddiweddar, cafodd Tonypandy a'r Porth eu henwi ymhlith yr 20 tref fwyaf agored i niwed economaidd yn y DU. Yn anffodus, mae'r pandemig wedi gwaethygu'r anghydraddoldebau presennol hyn hyd yn oed ac wedi tynnu sylw at yr angen am gynllun beiddgar, uchelgeisiol i helpu'r stryd fawr i godi yn ôl ar ei thraed ac i ddarparu swyddi lleol da i bobl leol. A yw'r Prif Weinidog yn cytuno â mi fod angen i ni roi hwb i fusnesau bach er mwyn cefnogi'r stryd fawr ledled Cymru, trwy sefydlu parthau sy'n rhydd o ardrethi busnes, a diwygio ardrethi busnes fel nad ydyn nhw'n dreth hen ffasiwn ar dwf mwyach? Diolch.

Wel, diolch i'r Aelod am y cwestiwn yna ac am ei agoriad hael iddo. Yn ystod mis Ebrill, fe lwyddais i ymweld â strydoedd mawr Treorci a Thonypandy. Siaradais â llawer o fusnesau yno, Llywydd, ac mae gwersi y gall gwahanol gymunedau eu dysgu oddi wrth ei gilydd lle mae llwyddiant wedi ei gyflawni ac yna cymhwyso rhai o'r gwersi hynny mewn mannau eraill. Ac roedd yn wych cael y cyfle i fod yno gyda fy nghyd-Aelod Buffy Williams a chael y sgyrsiau hynny.

Nawr, mae busnesau yng Nghymru, Llywydd, yn gwybod bod ganddyn nhw wyliau rhyddhad ardrethi i fusnesau bach o 12 mis am y flwyddyn gyfan i ddod ac mae hynny'n wahaniaeth llym i'r hyn a fydd yn digwydd dros ein ffin, wrth gwrs, lle bydd yn rhaid i'r busnesau hynny ddechrau talu ardrethi unwaith eto hanner ffordd drwy'r flwyddyn ariannol hon.

Rwy'n cytuno bod angen ailystyried y system gyfan o ran sut yr ydym yn codi trethi lleol, ond nid yw hynny'n ddadl yn erbyn codi trethi lleol. Mae busnesau'n elwa ar yr holl wasanaethau cyhoeddus sy'n caniatáu iddyn nhw fasnachu'n llwyddiannus, boed hynny'n adeiladu ffyrdd a phalmentydd sy'n arwain eu cwsmeriaid atyn nhw, boed hynny'n sicrhau pan fydd eu gweithwyr yn sâl eu bod yn gallu defnyddio'r gwasanaeth iechyd gwladol, neu boed hynny drwy'r buddsoddiad mawr yr ydym ni'n ei wneud mewn addysg a sgiliau i sicrhau bod gweithlu ar gael ar gyfer y dyfodol. Mae busnesau'n elwa ar hynny i gyd ac mae'n iawn eu bod nhw'n cyfrannu at yr amodau sy'n caniatáu iddyn nhw lwyddo. Mae'r modd yr ydym yn gwneud hynny, rwy'n cytuno, yn fater gwahanol, ac mae nifer o syniadau mewn gwahanol rannau o'r Deyrnas Unedig y byddwn yn awyddus i'w hystyried wrth i ni feddwl am ffyrdd y gallwn wneud y system honno'n fwy effeithiol ar gyfer y dyfodol.

Cefin Campbell.

Diolch yn fawr iawn, Madam Llywydd, a llongyfarchiadau i chi ar gael eich ethol a llongyfarchiadau i'r Prif Weinidog yn yr un modd.

Fy nghwestiwn i yw hwn: a fyddai'r Prif Weinidog yn cytuno â fi fod heriau economaidd arbennig yn wynebu cymunedau gwledig Cymru sydd angen mynd i'r afael â nhw fel mater o frys? Fe fydd e, wrth gwrs, yn ymwybodol bod lefelau incwm y pen a lefelau sgiliau yn yr ardaloedd hyn yn is na chyfartaledd Cymru, ac mae'n hysbys iddo hefyd fod yr argyfwng ail gartrefi—fel rŷn ni wedi clywed yn barod gan Rhun ap Iorwerth—a'r diffyg tai fforddiadwy ynghyd â diffyg swyddi o ansawdd yn arwain at allfudo gan bobl ifanc, sy'n cael effaith niweidiol ar ddemograffeg a'r ffabrig cymdeithasol. Ac mae effaith hyn wrth gwrs yn niweidiol iawn i'r iaith Gymraeg mewn ardaloedd lle mae'r Gymraeg yn para i fod yn iaith fyw. Felly, ydy'r Prif Weinidog yn barod i dderbyn bod angen i'r Llywodraeth roi blaenoriaeth i ddatblygu strategaeth a chynllun gweithredu penodol i adfywio ein hardaloedd gwledig, lle mae'r holl elfennau economaidd, cymdeithasol a diwylliannol yn gallu dod at ei gilydd mewn ffordd integredig a holistaidd? Achos, ar ôl 22 o flynyddoedd, does yna ddim ffocws penodol, mor bell â dwi'n gwybod, Brif Weinidog, wedi cael ei roi i'n hardaloedd gwledig ni. Ydy e'n cytuno bod angen i hyn newid?

Diolch yn fawr i Mr Campbell am y cwestiwn yna, ac, wrth gwrs, mae'r cyd-destun yn heriol i bob cwr o Gymru ar ôl y pandemig. Mae lot o her yn yr ardaloedd gwledig, fel y mae Cefin Campbell wedi sôn amdani, ond mae'n heriol, dwi'n gallu dweud wrtho fe, yng Nglan yr Afon yn fy etholaeth i yng nghanol y ddinas. Mae'r heriau yn wahanol, ond mae'r heriau yna ym mhob man. Dwi ddim cweit yn cytuno ag e, dros y cyfnod o ddatganoli i gyd, nad ydym wedi canolbwyntio ar bethau gwledig. Roedd y Llywydd ei hun yn Weinidog dros gefn gwlad yn Llywodraeth Cymru'n Un, ac, yn y tymor diwethaf, roeddem ni'n defnyddio adroddiad gan Rhodri Glyn Thomas ar sut y gallwn ni ddefnyddio'r iaith Gymraeg fel rhywbeth sy'n gallu hybu datblygiad economaidd yn y gorllewin. So, rŷn ni wedi gwneud nifer o bethau pwysig. Wrth gwrs, mae yna fwy rŷn ni'n gallu ei wneud, a dwi'n edrych ymlaen at drafod gydag Aelodau ar lawr y Senedd syniadau i helpu cefn gwlad Cymru, cymunedau gwledig a chymunedau eraill sy'n wynebu dyfodol sy'n heriol pan fyddwn ni'n treial dod mas o'r cyfnod anodd diwethaf.