1. Cwestiynau i’r Gweinidog Newid Hinsawdd – Senedd Cymru ar 16 Mehefin 2021.
4. A wnaiff y Gweinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf am ddarparu deddf aer glân i Gymru? OQ56611
O, fi eto. Mae'r Llywodraeth wedi ymrwymo i Ddeddf aer glân i Gymru. Mae swyddogion yn datblygu cynigion ar gyfer Bil aer glân yng ngoleuni'r ymatebion i'r ymgynghoriad ar y Papur Gwyn a gyhoeddwyd ym mis Ionawr 2020, a bydd y Llywodraeth yn cyhoeddi ein rhaglen ddeddfwriaethol cyn bo hir.
Diolch am eich ateb, Weinidog. Mae llygredd aer yn llofrudd cudd sy’n cyfrannu at bron i 1,400 o farwolaethau cynamserol ac yn costio miliynau i GIG Cymru bob blwyddyn. Mae'n rhywbeth y mae'n rhaid inni fynd i'r afael ag ef ar frys ac rwy'n llwyr gefnogi ymrwymiad Llywodraeth Cymru i Ddeddf aer glân. Fodd bynnag, mae Asthma UK a British Lung Foundation Cymru yn poeni bod cynigion cyfredol yn nodi efallai na fyddem yn gweld rheoliadau newydd tan seithfed tymor y Senedd. Er mai nod y Papur Gwyn yw gwella lefelau ansawdd aer uwchlaw'r lefelau a argymhellir gan Sefydliad Iechyd y Byd, pa ystyriaeth y mae'r Gweinidog wedi'i rhoi i gynnwys rheoleiddio lefelau llygryddion aer wrth i’r Bil symud ymlaen fel y gall trigolion rhai o'r ardaloedd yr effeithir arnynt waethaf fwynhau’r manteision cyn gynted â phosibl?
Diolch am yr her bwysig honno. Rydym wedi ymrwymo i gyflwyno deddfwriaeth. Yn amlwg, mae'r rhaglen lywodraethu’n ymwneud â thymor cyfan y Senedd hon, ac rydym am gyflwyno llawer o ddeddfwriaeth. Felly, mae'n mynd i gymryd amser i'r holl ddeddfwriaeth gael ei chyflwyno. Yn amlwg, mae ansawdd aer yn her y mae angen inni fynd i’r afael â hi ar frys, ac ni allwn aros i ddeddfwriaeth gael ei chyflwyno cyn dechrau mynd i’r afael â hi, ac nid ydym yn gwneud hynny. Rwyf wedi cael sicrwydd gan swyddogion Llywodraeth Cymru y bydd gennym reoliadau ar waith yn nhymor y Senedd hon i roi sylw i'r agenda a amlinellwyd gan Jayne Bryant. Ond mae pa gamau y gallwn eu cymryd yn y cyfamser i fynd i'r afael â'r mater yr un mor bwysig. Rwy’n falch iawn fy mod yn dod i Gasnewydd yfory, ar Ddiwrnod Aer Glân, i edrych ar y bysiau trydan a’r llwybrau teithio llesol y mae’r awdurdod wedi buddsoddi ynddynt a’u datblygu yno. Credaf eu bod yn dangos arweinyddiaeth wych yn y gwaith a wnânt.
Mae'r ymrwymiad yn strategaeth drafnidiaeth Cymru i newid dulliau teithio yn hanfodol; mae gwaith adroddiad Burns a Chomisiwn Trafnidiaeth De-ddwyrain Cymru, unwaith eto, yn hanfodol. Mae'n ymwneud â denu pobl allan o geir sy'n llygru ac i mewn i fathau mwy cynaliadwy, ecogyfeillgar o drafnidiaeth, a all gael effaith wirioneddol yn y tymor byr ar ansawdd aer, yn hytrach na dim ond aros am ddeddfwriaeth, er bod ganddi ei rhan i'w chwarae. Yn y misoedd nesaf, rydym yn disgwyl argymhellion newydd gan Sefydliad Iechyd y Byd, ac rydym am sicrhau bod yr argymhellion hynny'n cael eu hymgorffori yn y ddeddfwriaeth a gyflwynwn. Rydym am wneud hynny—gadewch imi ddweud eto—ar sail drawsbleidiol os gallwn. Gwyddom fod pleidiau eraill yn y Cynulliad wedi ymrwymo i Ddeddf aer glân. Bydd yn ddiddorol deall, y tu hwnt i'r pennawd, faint o’r sylwedd y maent yn ei gefnogi o fewn hynny, gan ei bod yn haws dweud na gwneud. Mae hyn yn fy atgoffa o ddyfyniad gan Aneurin Bevan, a gyhuddodd y Prif Weinidog Ceidwadol o roi labeli crand ar fagiau gwag. Byddai'n gas gennyf weld hynny'n digwydd eto yn ymrwymiadau'r Ceidwadwyr i Ddeddf aer glân, gan y credaf ei bod yn hawdd siarad am aer glân, ond mae'r pethau anodd sydd angen i chi eu gwneud er mwyn iddo ddigwydd yn aml yn anodd ac yn ddadleuol. Byddwn yn falch iawn pe gallem eistedd gyda'n gilydd a gweld pa dir cyffredin sydd rhyngom, gan fod yr agenda hon, yn amlwg, yn bwysig i bob un ohonom.
Hoffwn longyfarch y ddau Weinidog ar eu swyddi newydd. Mae’n rhaid imi ddweud, rwy'n edrych ymlaen yn fawr at weithio gyda'r ddau ohonoch, ac yn sicr, byddaf yn derbyn eich gwahoddiad i weithio gyda'n gilydd.
Weinidog, rwy'n croesawu eich ymrwymiad i leihau llygredd aer ac i wella ansawdd aer. Mae'n ffaith bod gan Gymru beth o'r ansawdd aer gwaethaf yn y DU gyda lefelau uwch o PM10 yng Nghaerdydd a Phort Talbot na Birmingham a Manceinion. Mae traffig sy’n stopio ac yn ailgychwyn nid yn unig yn allyrru mwy o nwyon tŷ gwydr na thraffig sy'n llifo'n rhwydd, mae hefyd yn achosi i fwy o lygredd gronynnol gael ei allyrru. Byddai cynlluniau fel ffordd liniaru’r M4 wedi cynyddu llif y traffig, ac fel y nododd yr arolygydd annibynnol, byddai'n lleihau llygredd a darparu gwelliannau helaeth a sylweddol yn ansawdd yr aer i gymunedau sy'n byw gerllaw'r M4, fel fi. A wnewch chi gadarnhau y bydd eich strategaeth aer glân yn ystyried mesurau i wella llif y traffig ac yn cynnwys adolygiad o derfynau cyflymder ar rannau o'r M4? Diolch.
Byddwn yn dweud bod y gwaith o chwilio am gonsensws yn parhau. Mae'r materion sy'n ymwneud â'r M4 wedi cael eu hailadrodd droeon ac mae gennym farn wahanol ar hynny. Y ffordd i leihau llygredd niweidiol o geir yw cael llai o geir, nid gwneud i'r ceir fynd yn gyflymach. Credaf mai'r hyd rydym am ei weld yw pwyslais ar newid dulliau teithio yn hytrach na chreu ffyrdd ychwanegol a fyddai yn eu tro, fel y gwyddom drwy egwyddor galw ysgogedig, yn arwain at fwy o draffig a mwy o gerbydau. Felly, mae hynny, ar un ystyr, yn ateb tymor byr. Mae angen ateb hirdymor cynaliadwy i hyn, ac ni chredaf mai adeiladu traffyrdd mawr drwy wlyptiroedd gwarchodedig yw'r ffordd o gyflawni hynny. Ond yn sicr, o ran terfynau cyflymder, rwy’n fwy na pharod i gynnwys hynny yn ein trafodaethau.