7. Datganiad gan y Dirprwy Weinidog Gwasanaethau Cymdeithasol: Gwaith Teg a’r Cyflog Byw Gwirioneddol mewn Gofal Cymdeithasol

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:19 pm ar 29 Mehefin 2021.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Rhun ap Iorwerth Rhun ap Iorwerth Plaid Cymru 5:19, 29 Mehefin 2021

Diolch yn fawr iawn, Dirprwy Lywydd, a diolch, Dirprwy Weinidog, am y datganiad, ac mae hwn yn rhywbeth dwi'n ei groesawu fel cam i'r cyfeiriad cywir. Mae yna frawddeg yn y datganiad sy'n fy mhoeni i. Mi ddywedasoch chi yn ystod y pandemig fod gweithwyr gofal wedi dechrau derbyn y gydnabyddiaeth ehangach am y rôl bwysig maen nhw'n ei chwarae yn darparu gofal a chefnogaeth i'r bobl sydd eu hangen fwyaf. Mae hynny'n wir, wrth gwrs, ymhlith y cyhoedd yn gyffredinol, fod yna ryw ddealltwriaeth newydd wedi dod o bwysigrwydd y sector yma, ond does yna byth esgus i Lywodraeth fod dim ond yn deffro rŵan, yn ystod pandemig, i werth y sector yma, a dyna pam dwi mor rhwystredig ei bod hi wedi cymryd pandemig i ni ddod at y pwynt yma lle mae yna gydnabyddiaeth yn dechrau cael ei dangos iddyn nhw o ran lefel eu cyflog.

Mae yna rywbeth y gallech chi ei wneud. Ydy, mae hi'n gorfod bod yn broses ofalus. Mi fyddwn i'n licio gweld y broses yn digwydd yn llawer cyflymach na dwi wedi'i gweld yn cael ei hamlinellu gan y Dirprwy Weinidog heddiw, ond, oes, mae yna gamau i'w dilyn. Un peth y gallai'r Llywodraeth ei wneud, felly, fyddai pan fydd y cynnydd yn cael ei gyflwyno yn y ffordd briodol, ei fod o'n cael ei 'backdate-io' i gynnwys elfennau o'r pandemig lle mae gweithwyr gofal wedi mynd ymhell tu hwnt beth fyddai unrhyw un yn ei ddisgwyl ohonyn nhw wrth ofalu am y bobl maen nhw'n gofalu amdanyn nhw.

Pam cynnig y cyflog byw gwirioneddol yn hytrach na'r £10? Nid dim ond ni a'r Blaid Geidwadol; mae undeb Unsain wedi argymell y dylai £10 fod y ffigur. Oes yna reswm pam? Achos rydych chi'n agos ato fo—rhyw £9.50 ydy'r ffigur erbyn hyn. Pam pitsio hwn yn is pan fo yna gryn waith wedi cael ei wneud ar hyn, yn cynnwys gan yr undebau llafur priodol, i benderfynu beth fyddai'r lefel? Gadewch i ni fod yn onest; dydy £10 yr awr ddim yn agos at fod yn ddigon chwaith.

Nid dim ond lefel y cyflog sydd yn bwysig. Mae cyfran llawer rhy fawr o'r gweithlu ar gytundebau sero oriau. Rydym ni ym Mhlaid Cymru wedi cynnig cynigion dro ar ôl tro yn y Senedd yma, yn gofyn, 'Plis, wnewch chi fynd i'r afael â hyn ac atal y cytundebau sero oriau o fewn y sector yma?' Mae'r Llywodraeth wedi dewis gwrthod hynny. A ydy o'n fwriad gennych chi rŵan, ochr yn ochr â'r cynnig yma o gynyddu cyflog, i fynd ar ôl y mater hwnnw?

Ac ar y bonws, yn olaf, dwi'n cyd-fynd efo llefarydd y Ceidwadwyr fod Llywodraeth Cymru wedi delio efo mater y bonws mewn ffordd gwbl shambolic, mewn difri, ac y dylid bod wedi rhoi'r hwyaid mewn rhes cyn gwneud cyhoeddiadau, ac rydym ni'n gwybod faint o oedi a fu oherwydd y blerwch, bryd hynny. Ond, hynny ydy, y Trysorlys Ceidwadol, yn y pen draw, wnaeth fethu â delio efo'r mater yn y ffordd ddifrifol yr oedd o'n ei haeddu a ffeindio datrysiad, fel bod y problemau yn gallu cael eu datrys. Ac un broblem sy'n codi dro ar ôl tro gen i ac Aelodau eraill ar y meinciau yma ydy'r bobl sydd wedi colli credyd cynhwysol wrth iddyn nhw gael cynnig y bonws. Ydy hwnnw'n rhywbeth rydych chi'n dal yn trio mynd i'r afael â fo, yn cynnwys y posibilrwydd o gynyddu'r bonws i'r rheini sydd wedi gweld eu hunain yn colli arian a fyddai wedi dod fel arall o dan y credyd cynhwysol?