Yr haf diwethaf, adroddwyd bod bron i 40 y cant o'r eiddo a werthwyd yng Ngwynedd yn y flwyddyn hyd at fis Ebrill 2020 wedi'u prynu fel ail gartrefi, ond mae tystiolaeth anecdotaidd gref yn dangos bod hyn yn deillio o nifer anghymesur o fawr o ail gartrefi presennol ar y farchnad. Pan ofynnais o'r blaen i Lywodraeth Cymru pa ddadansoddiad yr oedd wedi'i wneud felly i weld a oedd hon yn sampl gynrychioliadol, atebodd 'dim'. Nid yw'r angen i bobl leol allu cael gafael ar dai fforddiadwy o safon dda mewn mannau poblogaidd o ran cartrefi gwyliau yn fater newydd; roedd yr un peth yn wir pan werthodd fy nheulu ein cartref gwyliau ni yn Abersoch hanner can mlynedd yn ôl, ac adeiladwyd nifer fawr o gartrefi gwyliau sy'n dal i gael eu defnyddio fel cartrefi gwyliau heddiw yn gynyddol o ddiwedd y bedwaredd ganrif ar bymtheg. Mae llawer o berchnogion nid yn unig yn gysylltiedig â phobl leol yn economaidd ond hefyd drwy gyfeillgarwch personol a hyd yn oed priodas—ac rwy'n siarad o brofiad personol yn y fan yma—mae trethu perchnogion ail gartref mewn lleoliadau gwyliau poblogaidd yn trosglwyddo perchnogaeth i berchnogion ail gartref cyfoethocach neu'n peri i dai gael eu cofrestru o dan amodau beichus gydag asiantaethau swyddfeydd prisio fel eiddo ar osod cyfreithlon.

Yn dilyn toriadau enfawr Llywodraeth Cymru yn y grant tai cymdeithasol, cyfarfu pwyllgor rhanbarth gogledd Cymru y Cynulliad ym Mhwllheli ym mis Hydref 2003—18 mlynedd yn ôl—i gymryd tystiolaeth gan bobl leol am yr argyfwng tai fforddiadwy mewn cymunedau yno—