5. Datganiad gan y Dirprwy Weinidog Newid Hinsawdd: Coed a Phren

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:39 pm ar 13 Gorffennaf 2021.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Janet Finch-Saunders Janet Finch-Saunders Conservative 4:39, 13 Gorffennaf 2021

(Cyfieithwyd)

Diolch, Dirprwy Lywydd. Yn y flwyddyn hyd at fis Mawrth 2020, plannwyd 200 hectar o goetir newydd yng Ngogledd Iwerddon, 2,330 yn Lloegr, a 10,860 yn yr Alban, ond dim ond 80 hectar y llwyddodd Cymru i'w plannu. Mor ddifrifol yw'r methiant hwn y mae Llywodraeth Cymru wedi gwneud yr hyn y mae wedi ei wneud mewn meysydd eraill—mewn gwirionedd mae wedi gostwng y targed plannu o 5,000 i 2,000 hectar y flwyddyn. Gallai targed wedi ei leihau fel hyn arwain at gymharu ymagwedd Llywodraeth Cymru tuag at blannu coed yn hawdd â'r datgoedwigo yr ydym yn darllen amdano yn y clasur llenyddol The Lord of the Rings—The Two Towers. Yn wir, gellid cymharu Llafur Cymru ag Ents, yn trafod problemau am amser maith cyn gweithredu. I fod yn wirioneddol uchelgeisiol, Dirprwy Weinidog, byddech chi'n ceisio adfer y nod o 5,000 hectar y flwyddyn.

Mae coedwigaeth yn cael ei dosbarthu yn ein hadroddiad CCRA3 ein hunain fel rhywbeth y mae 'angen mwy o weithredu' arni. Felly, a wnewch chi weithredu ar yr argymhelliad i asesu dewisiadau rheoli ar gyfer plâu a chlefydau sydd erbyn hyn yn gallu gwrthsefyll plaladdwyr presennol ac archwilio ymhellach fentrau rheoli a all wella cydnerthedd, fel arallgyfeirio? Mae'r adroddiad yn nodi cyfleoedd hefyd i ehangu rhywogaethau sefydledig sy'n bodoli eisoes, fel y ffynidwydden Douglas a'r fasarnen, ac i rywogaethau sy'n tyfu'n gyflym sy'n cael eu dethol ar gyfer ffynonellau bio-ynni. Felly, a wnewch chi nodi ble mae'r cyfleoedd hynny drwy'r ymarfer mapio y bydd ein cyrff cyhoeddus yn ei gynnal yn awr?

Mae traean o'r rhyw 309,000 hectar o goetir yng Nghymru ar dir amaethyddol, ond eto ddoe fe wnaethoch chi ddweud na fydd y mwyafrif helaeth o goetiroedd newydd yn cael eu plannu gan Lywodraeth Cymru ond gan y cymunedau—y ffermwyr a thirfeddianwyr eraill ledled Cymru. Mae braidd yn haerllug i chi hawlio clod pan ydych chi mewn gwirionedd yn lleihau'r targedau. Rwyf i hefyd yn pendroni ynghylch pam nad oedd eich tasglu yn cynnwys NFU Cymru, Undeb Amaethwyr Cymru a'r Gynghrair Cefn Gwlad. A wnewch chi egluro a ydych chi'n mynd i weithio gyda nhw a'u cynnwys nhw yn y gweithgor newydd sy'n ystyried modelau i ddenu buddsoddiad i greu coetiroedd?

Dirprwy Lywydd, mae cynllun creu coetiroedd Glastir wedi bod yn rhy gymhleth ac anodd i ffermwyr ymgysylltu ag ef. Felly, pa mor ffyddiog ydych chi, Dirprwy Weinidog, y bydd y newidiadau yr ydych yn eu cyflwyno yn symleiddio'r cynllun, ac a wnewch chi sicrhau bod ffermwyr yn cael eu gwobrwyo'n briodol am sefydlu a rheoli coed a'u ffermydd? Mae nifer o adroddiadau am fuddsoddwyr preifat yn prynu rhannau helaeth o dir fferm i blannu coed, fel arfer o'r tu allan i'r ardal, a dyna'r rhan o'ch datganiad yr ydym ni yn cytuno â hi. Mae'n rhaid i ni ystyried hyn mewn gwirionedd. Felly, a wnewch chi egluro pa gamau a fydd yn cael eu cynnwys ym mhroses gymeradwyo garlam newydd Cyfoeth Naturiol Cymru i ddiogelu'r cynefinoedd agored gwerthfawr hyn rhag plannu amhriodol a sicrhau mai dim ond i'n ffermwyr gweithredol gwirioneddol yma yng Nghymru y rhoddir cymorth?

Mae rhagolygon yn rhagweld bydd cyfanswm y pren meddal fydd ar gael yng Nghymru yn gostwng o swm sefydlog o 2 miliwn metr ciwbig yn 2016 i 1.5 miliwn yn unig erbyn 2041. Felly, a wnewch chi roi mwy o eglurder i'r Siambr ynghylch sut y byddwch chi'n mynd i'r afael â'r pryderon sylweddol a godwyd gan y sector coedwigaeth fasnachol y bydd y cyfraddau plannu ac ailstocio isel yn lleihau'r cyflenwad o bren masnachol yn y dyfodol? Mae yna brinder staff a phrinder adnoddau difrifol yn Cyfoeth Naturiol Cymru, fel y gwyddom ni i gyd, felly a ydych chi wedi asesu effaith gwerthu hyd at 30 y cant o'u pren drwy ffyrdd eraill yn lle'r model presennol sy'n canolbwyntio ar werthu am y gwerth ariannol uchaf? Yn dibynnu ar y nifer sy'n cael eu recriwtio, gallai'r swyddogion coetir fod yn gyfrifol am hyd penodol o dir, oherwydd y gallen nhw fod â swyddogaeth allweddol mewn cadw'r seilwaith draenio yn glir hefyd.

Yn olaf, rwy'n pryderu'n fawr ynghylch y ffaith mai dim ond 1 y cant o orchudd coed trefol Cymru sydd mewn ardaloedd tai dwysedd uchel. Yn ôl 'Ffyniant i Bawb: Cymru Carbon Isel', mae gennych chi uchelgais i gynyddu gorchudd canopi coed a chreu coetiroedd ger trefi a dinasoedd—dim llawer o sôn am hynny yma heddiw. Felly, pa gynnydd sydd wedi bod ers cyhoeddi'r adroddiad hwnnw ym mis Mawrth 2019?

Dirprwy Weinidog, rydym ni i gyd yn awyddus i weld mwy o goed, ond rydym ni'n dymuno gweld mwy o weithredu a llai o eiriau. Diolch.