Diolch, Dirprwy Lywydd. Mae cyfreithiau Hywel Dda i'w gweld mewn tri chasgliad o lawysgrifau sy'n disgrifio system gyfreithiol frodorol ac unigryw Cymru. Mae ysgolheigion yn gytûn mai Llyfr Iorwerth, sy'n dyddio o'r drydedd ganrif ar ddeg, yw'r casgliad mwyaf datblygedig. Cafodd ei enwi ar ôl gŵr cyfraith dysgedig, Iorwerth ap Madog, a luniodd y llyfr prawf, sy'n cynnwys yr holl destunau craidd yr oedd angen eu gwybod er mwyn bod yn ynad. Mae Llyfr Iorwerth hefyd yn cynnwys cyfreithiau llys a chyfraith fwy cyffredinol y tir.

Mae cofnodi cyfreithiau gwlad yn hanfodol i amddiffyn a rhoi sicrwydd i ddinasyddion a'u hamgylchedd, i osgoi penderfyniadau mympwyol ac i sicrhau bod pobl yn gwybod eu hawliau a'u rhwymedigaethau. Mae'n amlwg bod ein hynafiaid wedi deall hyn yn well na ni. Fel dywed yn Llyfr Iorwerth:

'archwiliwyd yr hen gyfreithiau, gadawyd rhai ohonynt i barhau, diwygiwyd eraill, dilëwyd eraill yn gyfan gwbl, a gosodwyd rhai eraill o'r newydd'.