Part of the debate – Senedd Cymru am 4:15 pm ar 21 Medi 2021.
Fe wnaethoch chi gyfeirio at fater cyfraith fwy derbyniol mewn amseroedd arferol a'r adnoddau a'r rhaglen y gallwn eu disgwyl. Mae'n deg dweud bod y rhaglen ar gyfer cydgrynhoi, y gwaith ar godio, y gwaith ar ddatblygu'r adnoddau sy'n ymwneud â datblygu hygyrchedd i gyfraith Cymru yn un anodd, oherwydd bod y galwadau ar arbenigedd a sgiliau cyfreithwyr Cymru, gwasanaethau cyfreithiol Cymru, wedi'u clymu mewn sawl ffordd. Un o'r ffyrdd hynny wrth gwrs yw'r rhaglen ddeddfwriaethol. Yn amlwg, mae llawer o waith yn mynd rhagddo o hyd o ran gadael yr Undeb Ewropeaidd; nid yw hynny wedi diflannu, ac wrth gwrs mae llawer o ddeddfwriaeth o hyd ac rwy'n amau y bydd mwy o ran sefyllfa COVID.
Rwy'n credu ei bod hefyd yn deg cyfeirio at y ffaith bod llawer o'r galwadau sy'n ymwneud â gwasanaeth cyfreithiol, wrth gwrs, yn rhai y mae Llywodraeth y DU yn eu pennu. Mae gennym ni 32 eitem o ddeddfwriaeth; gyda llawer ohonyn nhw, pan fyddan nhw'n cael eu cyhoeddi, nid ydym yn cael y manylion tan y funud olaf un, ac eto mae'n rhaid i ni ymateb, mae'n rhaid i ni ystyried y goblygiadau i'r Senedd, yr effaith ar uniondeb datganoli, y berthynas â'r gwahanol gyfrifoldebau sydd gennym ni, ac wrth gwrs mae'n rhaid i ni wedyn gymryd rhan yn y broses cydsyniad deddfwriaethol. Mae'r galwadau hynny yn enfawr a bu'n rhai i ni addasu, rwy'n credu, o ran y rhaglen sydd gennym ni.
Felly, rwyf i wedi nodi rhywfaint o'r gwaith sydd eisoes yn mynd rhagddo o ran hygyrchedd, hygyrchedd technegol cyfraith Cymru, gwybod beth ydyw, ble y mae, hygyrchedd hynny. Mae'n rhaid i ni hefyd ystyried hygyrchedd y gyfraith a'r ffaith nad yw'n ymwneud dim ond ag ymarferwyr, swyddogion a chyfreithwyr sy'n dymuno cael mynediad i'r gyfraith a gwybod beth ydyw; mae'n ymwneud â phobl Cymru mewn gwirionedd. Ac wrth gwrs, rwy'n credu mai'r pwynt yr oeddech chi'n ei gyrraedd oedd y pwynt yr wyf i wedi ei wneud yn rheolaidd, sef, mewn gwirionedd, effaith toriadau mewn cymorth cyfreithiol a chyfyngiadau ar gymorth cyfreithiol gan Lywodraeth y DU sydd wedi eithrio mynediad i'r gyfraith i gynifer o bobl, a dyna pam y mae Llywodraeth Cymru wedi cyflwyno cryn dipyn o gymorth a chyllid o ran gwasanaethau cynghori. Nid yw'n gyfnewid digonol am system cymorth cyfreithiol briodol, ond mae yn cyfrannu mewn rhyw ffordd benodol.
Fe wnaethoch chi godi'r mater o'r gost. Bydd y gost yn dibynnu ar faint o waith sy'n gysylltiedig, yn gyntaf o ran y gwaith sydd wedi mynd rhagddo, er enghraifft, gyda'r comisiwn, gyda'r gwaith pellach a allai fod yn parhau, y gwaith y mae'r comisiwn yn ei wneud o ran diogelwch y domen glo, er enghraifft, ac wrth gwrs nifer o feysydd y byddwn yn amlwg yn dymuno eu harchwilio ymhellach. Yn gyntaf, o ran rhywfaint o waith deddfwriaeth ynglyn â chael gwared ar bethau darfodedig—Bil cydgrynhoi i ddileu darpariaethau darfodedig; hynny yw glanhau, i ryw raddau, lyfr statud Cymru. Ond bydd meysydd eraill y byddwn yn edrych arnyn nhw ac y byddwn yn eu harchwilio yn ymwneud â maes iechyd y cyhoedd, tai, rheoliadau adeiladu, rhandiroedd, sylweddau peryglus ac, wrth gwrs, rydym ni eisoes wedi cyfeirio at y mater o gynllunio. Felly, mae'n broses barhaus.
Pan gafodd Deddf Deddfwriaeth (Cymru) ei phasio, wrth gwrs, nid gosod y rhaglen hon yn unig ydoedd, ond hefyd adroddiadau blynyddol, fel y bydd yr Aelodau yn cael cyfle yn flynyddol i graffu ar gynnydd y broses o ddiwygio, codio, cydgrynhoi a'r gwaith sy'n digwydd o ran hygyrchedd cyfraith Cymru.
Rwy'n gobeithio fy mod i wedi ateb yr holl bwyntiau hynny. Un sylw terfynol, am wn i, o ran y materion y gwnaethoch eu codi ynghylch mynediad. Wrth gwrs, fe welwch fod fy natganiad a'r adroddiad sydd wedi eu cyflwyno yn cyfeirio yn eithaf manwl at y gwaith sy'n cael ei wneud i edrych ar sut y gellir ategu'r broses hon drwy ddefnyddio technoleg, defnyddio deallusrwydd artiffisial, datblygu, er enghraifft, gwefan Cyfraith Cymru, ac o fewn hynny i gyd, un o'r egwyddorion sylfaenol yw ein bod ni'n awyddus i'r gyfraith a'r gwaith yr ydym yn ei wneud fod mor glir, mor syml, mor ddealladwy a chyson ag sy'n bosibl.