Part of 2. Cwestiynau i’r Cwnsler Cyffredinol a Gweinidog y Cyfansoddiad – Senedd Cymru am 3:10 pm ar 22 Medi 2021.
Credaf fod hynny'n mynd at wraidd yr her sydd gennym mewn gwirionedd. Mae'r cynigion a gyflwynwyd gennym drwy 'Diwygio ein Hundeb' a thrwy fecanweithiau eraill, boed yn ddeddfwriaeth unigol neu gysylltiadau rhynglywodraethol, yn ymdrech i ddatrys y camweithredu cyfansoddiadol sy'n bodoli, ond er mwyn i hynny ddigwydd, rhaid cael cytundeb cyffredinol.
Mae wedi bod yn heriol dros ben, yn eithriadol o anodd, a chredaf fod llawer o rwystrau. Mae llawer o'r pethau a wnawn—. Pan fyddwch yn byw mewn cyfuniad o bedair gwlad, lle mae'r cyfansoddiad yn anysgrifenedig i raddau helaeth, mae ewyllys da ac ymddiriedaeth yn gwbl sylfaenol i wneud i hynny weithio. Yn fy marn i, mae angen inni symud i sefyllfa lle mae gennym gyfansoddiad ysgrifenedig, ond o ran yr hyn y gellir ei wneud yn y cyfamser—. Mae'n debyg mai'r hyn y dylwn ei ddweud yw: er gwaethaf yr holl anhawster a'r heriau, ac nid wyf am ailadrodd a mynd drwyddynt fel rydym wedi'i wneud i raddau eithaf helaeth y prynhawn yma eisoes, credaf fod y gwaith medrus sylweddol y mae swyddogion a Gweinidogion Cymru wedi bod yn ei wneud ar gysylltiadau rhynglywodraethol—a byddwn yn dweud hynny ar draws pedair gwlad y DU—o leiaf yn galonogol o ran datblygu'r hyn a allai fod yn ffordd dros dro o ddatrys peth o'r camweithredu hwnnw, a mynd i'r afael â rhai o'r pryderon sydd gennym. Yr her allweddol yw bod y manylion bob amser yn bwysig, ac fel y dywedais yn gynharach, mae peth sail dros fod ychydig yn fwy optimistaidd, ond rydym wedi cerdded y ffordd hon o'r blaen ac mae'n rhaid inni droedio'n ofalus.