Rwy'n falch iawn o siarad yn y ddadl hon heddiw. O edrych ar welliant Llywodraeth Cymru sy'n tynnu sylw at arwyddocâd trafnidiaeth wrth wynebu her newid hinsawdd a lleihau allyriadau, a chyngor Pwyllgor Newid Hinsawdd y DU ar leihau teithiau ceir a sicrhau bod mwy o bobl yn newid i drafnidiaeth gyhoeddus a theithio llesol, fe'm hatgoffir yn glir ein bod yn wynebu'r heriau hynny i raddau helaeth yn ne-ddwyrain Cymru. Wrth gwrs, dyna pam y cafwyd yr ymchwiliad i ffordd liniaru bosibl ar gyfer yr M4; penderfyniad Llywodraeth Cymru i beidio â bwrw ymlaen; sefydlu comisiwn Burns; ac yn awr, wrth gwrs, mae gennym y grŵp gweithredu, gyda'r dasg o fwrw ymlaen ag argymhellion y comisiwn.

Felly, yn ne-ddwyrain Cymru, o amgylch Casnewydd, mae'r heriau yno. Mae'r penderfyniadau wedi'u gwneud a'r strwythurau wedi'u sefydlu i ymateb i'r heriau hynny. Yr hyn yr ydym yn aros amdano'n eiddgar iawn yn awr, a'r hyn y mae pobl yn Nwyrain Casnewydd a'r cyffiniau yn aros amdano'n eiddgar iawn, yw gweld argymhellion Burns yn cael eu gweithredu.

Mae rhywfaint o rwystredigaeth ar hyn o bryd nad ydym yn gweld gweithredu ar gyflymder ac ar y raddfa sy'n angenrheidiol. Rwyf wedi cyfarfod â'r comisiwn ac wedi cael trafodaethau gyda gwahanol gyrff sydd â chyfrifoldeb, ac mae gwir angen inni ddod o hyd i ffyrdd ymlaen. Mae yna rai enillion cynnar, fel petai, sy'n bosibl. Rydym wedi gweld datblygiadau'n ymwneud â theithio llesol ac mae angen inni weld mwy, oherwydd rwy'n cytuno â'r hyn a ddywedwyd eisoes am bwysigrwydd teithio llesol i gael ffyrdd mwy ecogyfeillgar, iach a blaengar o symud pobl o gwmpas.

Mae angen inni weld datblygiadau cynnar ar ffurf gwell llwybrau bysiau a ffyrdd o gael mwy o bobl ar fysiau. Mae gwasanaeth bws fflecsi diddorol yng Nghasnewydd yn awr sy'n cael mwy o gefnogaeth gan deithwyr wrth inni ddod allan o'r gwaethaf, gobeithio, o'r pandemig, wrth i'r cyfyngiadau gael eu llacio a'n bod yn nesu'n agosach at fywyd fel yr oedd cyn y pandemig. Ond mae angen inni wneud rhywbeth ar raddfa lawer mwy yng Nghasnewydd mewn gwirionedd i gael pobl yn ôl ar ein bysiau mewn niferoedd llawer mwy.

Wrth gwrs, mae gwasanaethau trên a seilwaith ar gyfer trenau'n cymryd cryn dipyn o amser i'w hadeiladu a'u datblygu, ac mae'n eithaf anodd, efallai, i gael yr enillion cynnar hynny mewn perthynas â rheilffyrdd. Ond rwy'n meddwl ein bod yn ffodus yn Nwyrain Casnewydd fod Magwyr gennym, sy'n enghraifft dda iawn o ble y gallem wneud cynnydd cynnar o ran cael mwy o bobl ar ein trenau ac oddi ar y ffyrdd, a hynny oherwydd bod grŵp ymroddedig iawn yno wedi bod yn gweithio tuag at orsaf rodfa Magwyr ers sawl blwyddyn. Maent wedi cael cyfarfodydd di-rif gyda Llywodraeth y DU, Llywodraeth Cymru, awdurdodau lleol, Network Rail ac eraill wrth gyflwyno eu cynigion a chwilio am gymorth a phartneriaeth. Felly, mae posibilrwydd ym Magwyr o ddefnyddio llawer o waith sydd eisoes wedi digwydd a llawer o'r broses sydd eisoes wedi'i gwneud, efallai, i fwrw ymlaen ag enghraifft gynnar o sut y gallwn ymateb i'r her o gael pobl oddi ar y ffyrdd ac ar drafnidiaeth gyhoeddus.

Byddwn yn gobeithio y bydd Llywodraeth Cymru, yn dilyn y ddadl hon heddiw, a chan gwybod maint yr heriau yn ne-ddwyrain Cymru, y broses yr ydym wedi mynd drwyddi, y sefyllfa yr ydym ynddi'n awr a'r uned gyflawni sydd bellach â thasg fawr o'i blaen—y bydd angen i Lywodraeth Cymru sicrhau bod gennym ddigon o ffocws a phwysau i wneud cynnydd er mwyn sicrhau nad ydym yn llithro'n ôl o gwbl o ran y momentwm a adeiladodd o benderfyniad ffordd liniaru'r M4, comisiwn Burns, a sefydlu'r uned gyflawni. Mae gwir angen inni fwrw ymlaen a chyflawni, ac rwy'n gobeithio y bydd Llywodraeth Cymru, gan weithio mewn partneriaeth ag eraill, yn sicrhau bod hynny'n digwydd.