Part of the debate – Senedd Cymru am 4:16 pm ar 13 Hydref 2021.
Diolch, Ddirprwy Lywydd. Rwy'n cynnig y gwelliant yn enw Darren Millar, ac rwy'n ddiolchgar iawn unwaith eto i Blaid Cymru am y ddadl bwysig hon. Nawr, gyda COP15 ar y gweill, mae'n briodol iawn ein bod yn sicrhau bod ein Llywodraeth yng Nghymru yn gwneud ei gorau glas i fynd i'r afael â'r argyfyngau hinsawdd a natur. Ar draws y Siambr, rydym yn cytuno bod angen cyflawni sero-net erbyn 2050 a diogelu o leiaf 30 y cant o dir a môr erbyn 2030. Ond rydym yn anghytuno ynglŷn â sut yr awn ati i gyflawni'r nodau hynny.
Mae Plaid Cymru, wrth gwrs, yn genedlaetholwyr Cymreig go iawn, yn galw am ddatganoli pwerau ymhellach a chreu cwmni wedi'i gefnogi gan y wladwriaeth, cwmni newydd wedi'i gefnogi gan y wladwriaeth, ond pam y byddech am i Lywodraeth Cymru wneud hynny pan oeddent, ychydig wythnosau yn ôl yn unig pan oeddem yn siarad am y tomenni glo, yn awyddus i roi'r cyfrifoldeb hwnnw ar ysgwyddau Senedd y DU, gan ddweud nad oes gennym adnoddau yma yng Nghymru? [Torri ar draws.] Na, na, na, fe'i gelwir yn ddatganoli. Pam fyddai arnoch eisiau Llywodraeth Cymru fel hon, sydd wedi gwastraffu cannoedd o filiynau o bunnoedd, fel £221 miliwn ar ardaloedd menter anghystadleuol, £9.3 miliwn ar gyllid cychwynnol diffygiol i Gylchffordd Cymru, a £130 miliwn ar gynnal Maes Awyr Caerdydd?
Nawr, mae Llywodraeth y DU—Ceidwadwyr—ar y llaw arall yn barod iawn i brofi ei bod am gyflawni chwyldro gwyrdd, ac yma yng Nghymru, gyda dros £40 miliwn wedi'i ymrwymo i gefnogi'r clwstwr o ddiwydiannau yn ne Cymru i drawsnewid i sero-net, £4.8 miliwn yn cael ei ddarparu, yn amodol ar achos busnes a chymeradwyaethau eraill, i gefnogi—[Torri ar draws.]—i gefnogi hwb hydrogen Caergybi, ac maent eisoes wedi ymrwymo £90 miliwn i brosiectau sero-net arloesol yng Nghymru.
Nawr, nodais yn glir yn y Senedd ddiwethaf y dylai 'Cymru’r Dyfodol: y cynllun cenedlaethol 2040' fod wedi mynd i'r afael â'r problemau difrifol a nodwyd gan randdeiliaid, sef y diffyg difrifol o gapasiti grid yng nghanolbarth Cymru. Bûm yn siarad heddiw ddiwethaf â datblygwyr ynni, ac maent yn wirioneddol bryderus am y sefyllfa yng nghanolbarth Cymru. Ac mae angen i chi fel Llywodraeth Cymru wynebu eich cyfrifoldeb ar hyn a gweithio mewn modd cydlynol gyda Llywodraeth y DU i sicrhau y gallwn gynyddu capasiti'r grid. Mae angen inni wybod pa derfyn amser a bennwyd i gyflawni'r cynllun hirdymor a pha gamau a fydd yn cael eu cymryd i wella capasiti yn y tymor byr, fel y gall y seilwaith ddarparu ar gyfer y galw sydd ei angen i drydaneiddio ein seilwaith gwresogi a thrafnidiaeth.
Mae'n rhaid i Lywodraeth Cymru fanteisio i'r eithaf ar y potensial ar gyfer datblygu ynni adnewyddadwy drwy sefydlu pecyn cymorth ar gyfer buddsoddiad preifat mewn unrhyw gynlluniau newydd, ac mae hyn yn ymwneud â'r hyn yr oeddech yn ei ddweud yn gynharach, Rhun, am gynlluniau bach. Penderfynodd y Gweinidog Materion Gwledig ddiddymu cymorth ardrethi busnes gwirioneddol hanfodol ar gyfer prosiectau hydrodrydanol ar raddfa fach dan berchnogaeth breifat. Yn hytrach, beth am anfon neges glir at ein ffermwyr a'n rheolwyr tir fod Llywodraeth Cymru yn eu cefnogi i arallgyfeirio drwy fuddsoddi mewn ynni adnewyddadwy? Os na wnewch chi weithredu yn awr, bydd tystiolaeth syfrdanol yr adroddiad 'Cynhyrchu Ynni yng Nghymru' diwethaf yn cael ei hailadrodd: cynnydd yng nghyfanswm y capasiti ynni dŵr o lai na 0.2 y cant; cynnydd o lai nag 1 y cant yng nghapasiti solar ffotofoltäig Cymru; dim un prosiect storio batri ar raddfa fawr wedi'i gomisiynu yn 2019; a chynnydd o 0.6 MWh yn unig yn nifer y gosodiadau storio batri domestig a masnachol ar raddfa fach.
Er y gallwch roi camau ar waith i annog buddsoddiad preifat, mae angen i lywodraeth ar bob lefel—ac rwy'n derbyn hynny—gydweithredu ar ddarparu cynlluniau ynni mawr i Gymru. Mae Wylfa Newydd yn enghraifft allweddol, a diolch—. O, mae wedi mynd; roedd y tu ôl i mi. Ond fe soniodd Sam Kurtz am Wylfa a’r gwaith y mae ein cyd-aelod o'r Blaid Geidwadol, Virginia Crosbie AS, yn Ynys Môn—. Gallwn fod yn gweithio gyda'n gilydd i sicrhau bod adweithydd modiwlar bach yn cael ei adeiladu yn Nhrawsfynydd erbyn y 2030au, ac mae gennym gyfle anhygoel o gyffrous gyda morlyn llanw gogledd Cymru, a allai ddarparu ynni glas cwbl ragfynegadwy i dros filiwn o gartrefi. Gwnaf, fe wnaf ildio.