A hoffwn i ddweud nad oedd gweledigaeth y genedl noddfa—ac rydym ni mor falch—mewn gwirionedd, siaradodd y Llywydd am ein cenedl noddfa pan siaradodd ddydd Iau diwethaf, ac roeddem yn falch o hynny, onid oeddem ni, yn y seremoni hollbwysig honno, i agor ein chweched Senedd. Nid yw'r genedl noddfa yn ymwneud dim ond â gwneud Cymru yn groesawgar i ymfudwyr, ond hefyd â manteisio gorau y gallwn ni ar y cyfleoedd a ddaw yn sgil mudo i helpu ein heconomi a'n cymunedau i ffynnu, a'n bod yn rhoi'r croeso cynnes hwnnw i'r rhai sy'n cyrraedd ac yn darparu'r cymorth sydd ei angen arnyn nhw, er mwyn iddyn nhw, mi wn, wneud eu cyfraniadau—yn wir, fel y mae cynifer wedi gwneud, fel y gwnaethoch chi ei ddweud, Altaf Hussain. Felly diolch am eich cyfraniad y prynhawn yma. A diolch i'r Ceidwadwyr Cymreig am gyd-gyflwyno. Mae Darren a minnau wedi ymweld â hyn, y cynigion hyn, bob blwyddyn yn y swydd hon. Diolch hefyd i Blaid Cymru am gyd-gyflwyno, a diolch i Jane Dodds. Mae'n gymaint o ddatganiad, onid yw, pan fyddwn ni i gyd yn dod at ein gilydd ac yn uno fel hyn.

Roedd yn bwysig iawn clywed gan Sarah Murphy am y bobl ifanc ym Mhen-y-bont ar Ogwr. Rwy'n credu fy mod i wedi cwrdd â rhai ohonyn nhw, a daethon nhw at ei gilydd, fel y gwnaethoch chi ei ddweud, drwy Mae Bywydau Du o Bwys; daethon nhw at ei gilydd a chyfarfod a thrafod y materion, daethon nhw allan ar y strydoedd, i'r gymuned. Ac i ddweud, dyma pam mae'r system addysg, ein cefnogaeth i addysg, mor hanfodol o ran y cwricwlwm newydd, oherwydd, i'r bobl ifanc, bydd yn grymuso athrawon a'n holl ysgolion i gynllunio gwersi a fydd yn eu hysbrydoli, fel y dywedais i, i fod yn ddinasyddion moesegol, gwybodus o Gymru a'r byd. Mae'n rhaid i ni ddiolch i'r Athro Charlotte Williams am alluogi hynny i ddigwydd, ac yn wir y cyn-Weinidog Addysg, Kirsty Williams, am fwrw ymlaen â hyn, a Jeremy Miles erbyn hyn. Roedd yn falch iawn ar 1 Hydref, ar ddiwrnod cyntaf Mis Hanes Pobl Dduon, sydd bellach yn Hanes Pobl Dduon 365, wrth ddweud, 'Mae bellach yn orfodol yng Nghymru, a ni yw'r cyntaf yn y DU.' Ond diolch am rannu, unwaith eto, y bobl ifanc—Anna ac Olivia o Ben-y-bont ar Ogwr—eu profiadau a'r dylanwad maen nhw'n ei gael bellach ar eu cyfoedion a chymunedau Pen-y-bont ar Ogwr.

Diolch i Sioned Williams hefyd am gyd-gyflwyno'r ddadl hon. Ac fel y gwnaethoch ei ddweud mor rymus, mae hyn yn ymwneud, mewn gwirionedd, ag a ydym yn mynd i wneud rhywbeth gwahanol y tro hwn, a fydd yn newid, drwy gynnig y cynllun gweithredu cydraddoldeb hiliol hwn ar gyfer Cymru wrth-hiliol. Ac mae'n ddiddorol, fel y gwnaethom ni ei ddweud—yn ystod y flwyddyn, digwyddodd llawer o bethau, a thynnais sylw atyn nhw, ond un peth y gwnaethom ni ei wneud oedd rhoi arian i hanes pobl dduon, felly nid Mis Hanes Pobl Dduon yn unig ydyw, mae'n Hanes Pobl Dduon 365 diwrnod y flwyddyn. Ac eleni, buom yn dathlu'n lleol yr hyn y gwnaethom ni ei alw'n arwyr ac arwresau, gan ddiolch i'r rhai hynny sy'n gweithio'n ddiflino yn eu cymunedau, a'r cyfoeth a'r cryfder a'r cyfraniadau y mae pobl a chymunedau pobl dduon, Asiaidd a lleiafrifoedd ethnig yn eu cyflwyno i Gymru fu ein hanes ni erioed ers i mi ymwneud â gwleidyddiaeth.

Mae'n bwysig i ni edrych ar iaith, fel y dywedodd Jane Dodds. Ac rwy'n credu ein bod ni wedi myfyrio, fel y mae Rhianon Passmore wedi ei wneud, ar yr arweinydd cymunedol a'r ymgyrchydd arloesol, Betty Campbell. Ond roedd cael ei phlant a'i hwyrion yn siarad yn y seremoni dadorchuddio ei cherflun mor bwerus, ac rydych chi wedi adleisio geiriau ei hwyres, Rhianon, y prynhawn yma. Ni wnaeth hiliaeth, rhagfarn ac anoddefgarwch atal Betty—fe roddodd yr awch iddi fwrw ymlaen a chyflawni, ac roedd yn rhywun a wnaeth newid a oresgynnodd gynifer o rwystrau, fel y gallwn ni gydnabod bod yn rhaid i ni gyflawni bellach o ran ei hetifeddiaeth.

Rwy'n ddiolchgar i chi, Sioned Williams, am dynnu sylw at yr ystadegau troseddau casineb cenedlaethol, a oedd yn peri pryder mawr yr wythnos diwethaf. Ond mewn gwirionedd, dros y flwyddyn ddiwethaf, mae'n debyg ein bod ni wedi gwneud mwy o waith i gynyddu ymwybyddiaeth a hyder dioddefwyr i ddod ymlaen a rhoi gwybod am droseddau casineb. Rydym ni wedi bod yn pryderu'n fawr am y cynnydd hwn mewn troseddau casineb a gofnodwyd yng Nghymru eleni, o'i gymharu â'r flwyddyn flaenorol. Ond mae hyn yn ymwneud â sicrhau bod pobl yn dod ymlaen ac efallai y bydd gwell ymwybyddiaeth, gobeithio, a chofnodi troseddau casineb yn well gan heddluoedd. Ac rydym yn ymwreiddio camau gweithredu i ddileu casineb a rhagfarn yng nghynllun gweithredu cydraddoldeb hiliol Cymru.

Mae gennym ni lawer o themâu yn y cynllun gweithredu cydraddoldeb hiliol ac un ohonyn nhw yw cyfiawnder troseddol. Nid yw wedi ei ddatganoli, ond dywedodd y rhai hynny a oedd yn amlwg â phrofiad byw a gyd-luniodd y strategaeth hon â ni, ac a oedd yn dymuno dylanwadu arni, 'Mae'n rhaid i chi gynnwys cyfiawnder troseddol yn y cynllun gweithredu hwn.' Ac mae gan ein cynllun y nod cyfunol y bydd pawb sy'n dod i gysylltiad â'r system cyfiawnder troseddol yn cael triniaeth gyfartal a chanlyniadau cyfartal ni waeth beth fo'u hethnigrwydd, ochr yn ochr ag addysg, cyflogadwyedd, sgiliau a diwylliant—cafodd ei gyfleu yn eich datganiad y prynhawn yma, y dylanwad y mae eisoes yn ei gael—y Gymraeg, treftadaeth, chwaraeon, cynrychiolaeth ymhlith arweinwyr, iechyd a gofal cymdeithasol. Mae pob rhan o Lywodraeth Cymru bellach yn gwneud y newid hwnnw.

Felly, mae gennym ni gyfrifoldeb yn awr. Rydym ni wedi dod at ein gilydd heddiw, a byddwn ni drwy gydol y flwyddyn hon, mi wn, yn cydnabod—. A byddwch yn ein dwyn i gyfrif o ran sicrhau ein bod yn cyflawni'r cynllun hwn mewn ffordd nad yw wedi ei gweld o'r blaen. Rwy'n falch iawn ei fod yn gynllun gweithredu cydraddoldeb hiliol ar gyfer Cymru wrth-hiliol. Bydd yn rhaid i bob un ohonom ni ddysgu a newid a chyflawni i wneud hon yn ddogfen fyw sy'n gwneud gwahaniaeth gwirioneddol ac y gallwn wedyn weld y gwahaniaeth mesuradwy hwnnw i fywydau pobl dduon, Asiaidd a lleiafrifoedd ethnig mewn cymunedau yma yng Nghymru. Diolch yn fawr.