Part of the debate – Senedd Cymru am 4:02 pm ar 19 Hydref 2021.
Diolch yn fawr iawn, Gareth. A gaf i eich sicrhau ein bod yn siarad yn rheolaidd iawn â chynrychiolwyr o'r sector gofal annibynnol hefyd? Rydym yn ymwybodol iawn o'r math o bwysau y maen nhw'n gweithio oddi tano ar hyn o bryd.
Rwy'n credu ei bod yn werth tanlinellu yma unwaith eto y ffaith, mewn gwirionedd, mai rhan o'r rheswm dros y pwysau yr ydym yn ei ddioddef ar hyn o bryd yw oherwydd bod cynifer o'n gweithwyr gofal cymdeithasol yn ddinasyddion yr UE ac maen nhw wedi mynd adref. Felly, er enghraifft—. Nid yw'r rhifau'n swnio'n dda iawn os cymerwch chi nhw fel canran—roedd tua 6 neu 7 y cant ohonyn nhw'n ddinasyddion Ewropeaidd—ond mewn gwirionedd mae hynny'n cyfateb i tua 2,000 i 3,000 o weithwyr gofal, sydd, os ydych chi'n meddwl am hynny, yn nifer enfawr o bobl sydd bellach ar goll o'n system. Felly, rwy'n credu na allwn ni ddianc rhag y ffaith bod Brexit, mewn gwirionedd, wedi bod yn rhan fawr o'r broblem yma.
Nawr, pan soniwch chi am weithwyr gofal nad ydyn nhw'n cael eu brechu, rwy'n falch iawn o ddweud mai ychydig iawn o weithwyr gofal sydd yng Nghymru, mewn gwirionedd, nad ydyn nhw wedi cael eu brechu, ac mae'r niferoedd yn eithriadol o uchel yng Nghymru. Os oes pobl nad ydyn nhw wedi cael eu brechu, mae fel arfer oherwydd bod llif drwy'r system mewn gwirionedd—maen nhw naill ai newydd ddod i mewn, neu maen nhw ar fin gadael, felly maen nhw wedi cael eu pigiad cyntaf ac yna maen nhw wedi gadael. Felly, mae trosiant eithaf mawr, fel y gwyddoch chi, yn y system ofal, ac mae hynny'n mynd rhan o'r ffordd i esbonio'r nifer bychan iawn o weithwyr gofal nad ydyn nhw wedi cael eu brechu, a dyna pam nad ydym ni wedi gorfod mynd i lawr y llwybr y maen nhw wedi'i ddilyn yn Lloegr, gan roi hyd yn oed mwy o bwysau ar eu gwasanaethau gofal.
O ran y ffliw, wrth gwrs y bobl hynny sy'n agored i niwed sy'n gweithio yn y sectorau gofal hynny, byddan nhw yn gymwys i gael y pigiad ffliw hwnnw hefyd.