3. Datganiad gan y Dirprwy Weinidog Newid Hinsawdd: Diweddariad ar y Metro

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:14 pm ar 20 Hydref 2021.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Natasha Asghar Natasha Asghar Conservative 3:14, 20 Hydref 2021

(Cyfieithwyd)

Diolch yn fawr iawn, Ddirprwy Lywydd. Yn gyntaf, diolch i'r Dirprwy Weinidog am ei ddatganiad heddiw. Hoffwn ddweud ar goedd fod y Ceidwadwyr Cymreig yn llwyr gefnogi'r prosiectau metro ledled Cymru, ond rwyf hefyd am ddweud nad ydym yn credu y bydd yn ateb cyflawn i'r argyfwng amgylcheddol. Rydym yn rhannu eich gobaith y bydd yn ei gwneud yn haws i bobl ddefnyddio llai ar eu ceir ac i ddefnyddio mwy ar drafnidiaeth gyhoeddus. Fodd bynnag, mae gennym bryderon fod eich Llywodraeth yn dibynnu gormod ar y metro fel ateb trafnidiaeth uniongyrchol ar gyfer de Cymru. Gwn ichi grybwyll bod £750 miliwn yn cael ei wario ar dde Cymru, ac fel rhywun o dde Cymru, mae hynny'n wych, ond mewn cymhariaeth, mae £50 miliwn ar gyfer gogledd Cymru yn dro gwael braidd â'r bobl sy'n byw yng ngogledd Cymru.

Ddirprwy Weinidog, hoffwn roi enghraifft i chi. Pe bawn yn cwympo ac yn baglu yn awr ac yn torri fy llaw, bydd plastr yn llythrennol yn fy helpu hyd at bwynt penodol yn unig, ond os oes angen cast arnaf i ddatrys y broblem, dyna sydd ei angen arnom yma yng Nghymru. Mae angen cast arnom, rhywbeth sy'n mynd i ddatrys problem trafnidiaeth. Felly, credaf y bydd y buddion economaidd a ddaw yn sgil y metro yn cael eu gwrthbwyso gan y difrod a wnaed gan eich methiant i fuddsoddi er mwyn gwella ein ffyrdd. Fel y dywedodd arolygydd cynllunio ffordd liniaru arfaethedig yr M4 yn 2019, pe bai metro de Cymru'n cael ei greu dros nos, ni fyddai ond yn lliniaru traffig 5.9 y cant. Felly, hoffwn wybod: a yw eich ffigurau wedi newid ers hynny?

Mae eich penderfyniad i rewi'r holl waith adeiladu ffyrdd newydd wedi'i wfftio'n llwyr gan fusnesau yng Nghymru. Mae’r Gymdeithas Cludo ar y Ffyrdd wedi beirniadu’r penderfyniad, gan ddweud bod angen rhwydwaith ffyrdd addas at y diben ar Gymru er mwyn hybu masnach. Fe nodoch chi mewn datganiad blaenorol nad oes gan un o bob pump o bobl fynediad at gar. Nid wyf yn ceisio bod yn anodd, ond carwn wybod o ble y cawsoch y ffigur hwnnw, gan mai fy mhrif bryder yw'r pedwar o bob pump nad ydym wedi'u trafod a'u crybwyll. Felly, Ddirprwy Weinidog, onid ydych yn teimlo efallai na fydd metro de Cymru'n datrys holl broblemau trafnidiaeth de Cymru, a bod angen seilwaith ffyrdd effeithlon a modern arnom hefyd, ochr yn ochr â hynny?

Mae eich sylwadau ar wasanaethau bysiau newydd a gwell yn cael croeso gennyf fi a llawer o fy nghyd-Aelodau, ond maent yn tynnu sylw at yr esgeulustod a’r dirywiad mewn gwasanaethau bysiau o dan Lywodraeth Lafur Cymru. O dan eich Llywodraeth, mae nifer y teithiau bws lleol wedi disgyn o 100 miliwn yn 2016-17 i 89 miliwn yn 2019-20. Felly, sut y byddwch yn cyflawni'r cynnydd rydych yn ei addo mewn gwasanaethau bysiau? Chwe blynedd yn ôl, rhoddwyd grant cynnal gwasanaethau bysiau Cymru ar waith yn lle'r grant gweithredwyr gwasanaethau bysiau, gyda chyllid wedi'i osod ar £25 miliwn. Mae'n warthus, felly, nad yw'r pot sefydlog hwn o £25 miliwn wedi newid ers cychwyn y grant cynnal gwasanaethau bysiau. Felly, sut y byddwch yn cyflawni'r cynnydd rydych wedi'i addo mewn gwasanaethau bysiau pan fo'r cyllid fesul teithiwr yn annigonol, ac yn wael o gymharu â'r hyn a ddarperir ar gyfer teithwyr ar drenau?

Rwy'n croesawu o waelod calon eich sylwadau ar system docynnau integredig newydd ac opsiynau prisiau hyblyg, ond a allwch ddweud wrthyf beth yw'r sefyllfa bresennol mewn perthynas â fy ngalwad am gerdyn teithio Cymru gyfan, a gafodd ymateb cadarnhaol gan y Prif Weinidog? Ar ôl siarad â'r bobl a oedd yn gyfrifol am gerdyn Oyster yn Llundain, mae gennym y system ar waith eisoes yma yng Nghymru, ac mae gennym y seilwaith i ddarparu'r cerdyn teithio Cymru gyfan hollbwysig hwnnw. Rwyf wrth fy modd â'r syniad o gael system cerdyn debyd yma. Byddai'r system 'tapio-a-mynd' yn wych i gynifer o bobl yn gyffredinol, ond byddai'n costio llawer o arian ac amser. A oes gennym yr amser hwnnw, Ddirprwy Weinidog?

Yn olaf, Weinidog, cytunaf fod angen gorsafoedd trên newydd a gwell ar Gymru, ac rwyf wedi cefnogi galwadau am un ym Magwyr a Gwndy. Hoffwn wybod pa drafodaethau penodol a gawsoch, neu y bwriadwch eu cael, gydag Ysgrifennydd Gwladol y DU dros Drafnidiaeth, Grant Shapps, i wireddu hyn ac i ddarparu'r cysylltiadau hanfodol hyn yng nghadwyn rhwydwaith Cymru ar hyn o bryd. Diolch yn fawr iawn.