Part of the debate – Senedd Cymru am 5:21 pm ar 20 Hydref 2021.
Diolch, Ddirprwy Lywydd. Rwyf am ymateb yn fyr iawn. A gaf fi ddiolch yn gyntaf i bawb sydd wedi cymryd rhan yn y ddadl hon? Mae wedi bod yn werth chweil. Rwyf wedi mwynhau'r cyfan, ac fe geisiaf ymateb yn fyr i rai o'r cyfraniadau, gan orffen gyda'r Gweinidog.
Yn gyntaf oll, i Joel. Rwy'n croesawu'r cyfraniad a'r feirniadaeth hefyd, oherwydd mae arnom angen yr her honno. Ond byddwn yn dweud yn syml nad yw'r cwmnïau cydweithredol presennol sydd ar waith yn awr ym mhob rhan o Gymru yn rhan o agenda hipïaidd yr 1980au; maent yn y rhannau mwyaf blaengar o'r economi, yn gweithio fel busnesau sy'n eiddo i weithwyr ac yn elwa ar y manteision a ddisgrifiwyd gan Sarah Murphy ac eraill. Nid rhywbeth o'r gorffennol ydynt; maent yn perthyn i'r dyfodol mewn gwirionedd. Ond rwy'n croesawu ei gyfraniad.
Dywedodd Alun Davies mewn ymateb—gwnaeth bwynt pwysig—nad yw'r dull cydweithredol o sicrhau perchnogaeth gan weithwyr yn ymwneud ag echdynnu cyfoeth o gymunedau, fel y gwelsom yn y gorffennol gydag agenda neoryddfrydol a rhyddid i bawb wneud fel a fynno, neu cyn bod agenda neoryddfrydol hyd yn oed, ond yn hytrach, mae'n ymwneud â gwreiddio'r cyfoeth hwnnw yn yr economi leol, a'i ailgylchu ymhlith pobl sy'n rhannu perchnogaeth arno.
Gadewch imi droi felly at y sylwadau a wnaeth Luke. Rwy'n croesawu'n fawr y gefnogaeth i hyn, Luke, ac mae eich aelodaeth o'r grŵp trawsbleidiol ar gwmnïau cydweithredol a chydfuddiannol yn dangos lledaeniad y gefnogaeth i'r math hwn o agenda. Fel y dywedoch chi, mae'n ateb i gadw swyddi yng Nghymru, yn y cymunedau, cadw'r cyfoeth yn y cymunedau, cadw'r swyddi yma hefyd—yr hyn roeddech yn ei ddisgrifio y diwrnod o'r blaen, Weinidog, ynglŷn â chadw pobl i weithio yng Nghymru. Beth allai fod yn fwy deniadol na chael cyfran yn y busnesau a'r cwmnïau y maent yn gweithio iddynt?
Sylwadau Sarah—diolch yn fawr am y cyfraniad hwnnw, fel cyd-aelod o'r Blaid Gydweithredol hefyd, fel eraill. Fe wnaethoch droi at ddadansoddiad y Farwnes Bowles yn seiliedig ar y dystiolaeth yno, ac fe gyfeirioch chi'n briodol at lefel uwch o ymgysylltiad, cymhelliant a llesiant i weithwyr, model llywodraethu mwy cynhwysol, tryloyw ac effeithiol, ychwanegu at y cyflogau drwy rannu gwerth cyfalaf y cwmnïau sy'n gysylltiedig, a chadw gweithlu, y clywn gymaint amdano heddiw. Dyma'r hyn y mae modelau cydweithredol o berchnogaeth gan weithwyr yn ei wneud mewn gwirionedd—lefelau uwch o gynhyrchiant ac effeithlonrwydd. Joel, nid troi'n ôl at y 1980au yw hyn, dyma'r ganrif hon yn edrych ymlaen go iawn.
Os caf droi i orffen at Vikki, cyn y Gweinidog. Vikki—[Torri ar draws.] Mae'n ddrwg gennyf, a oeddech chi am—? A gaf fi—? Iawn.