Part of the debate – Senedd Cymru am 4:51 pm ar 2 Tachwedd 2021.
Diolch am y gyfres o gwestiynau a sylwadau. O ran eich pwynt ynglŷn â defnydd tir, rwy'n credu bod Llywodraeth Cymru yn eithaf clir ein bod ni'n disgwyl i ddefnydd tir yng Nghymru fod yn gynaliadwy ac yn fuddiol i boblogaethau lleol a'r economi. Felly, rydym yn edrych ar sut y gallwn gymell pobl i wneud defnydd priodol o'r tir sydd ar gael, ond i wneud hynny mewn ffordd sy'n bodloni'r profion y byddem yn eu gosod. Felly, yn sicr, nid ydym yn annog cwmnïau i geisio prynu tir yma yng Nghymru i geisio osgoi a gwrthbwyso eu gweithgareddau mewn rhannau eraill o'r DU neu weddill y byd.
O ran eich pwynt ynglŷn â hydrogen, hoffwn i ailadrodd, wrth gwrs, fod y Prif Weinidog wedi ei gwneud yn glir iawn mewn cwestiynau heddiw fod y Llywodraeth hon yn glir iawn y dylem ni fod yn buddsoddi mewn hydrogen gwyrdd, a dyna rydym ni am ei weld. Ac mae cyfleoedd gwirioneddol o fewn hynny, nid yn unig o fewn y buddsoddiad—ac mae'n fuddsoddiad i'w groesawu yn y broses HyNet ar draws gogledd-orllewin Lloegr drwy ogledd Cymru, ond mae hefyd yn gyfle i weld beth sydd hefyd yn deillio o'r potensial ar gyfer cynhyrchu ynni ar y môr hefyd a'r hyn y gallai hynny ei olygu o ran cynyddu ein gallu i gynhyrchu hydrogen gwyrdd yn wirioneddol. Nawr, mae hynny'n gofyn am rai o'r pwyntiau a wnes i yn fy natganiad: eglurder ynglŷn â'r fframwaith buddsoddi, y gallu i'w ddefnyddio i fuddsoddi, a dewisiadau Llywodraeth y DU yn ogystal â pharodrwydd y Llywodraeth hon i helpu pobl i fuddsoddi mewn diwydiannau cynnar. Y perygl fel arall yw mai'r hyn a fydd yn digwydd yw y byddwn yn gweld yr hyn a ddigwyddodd gyda gwynt ar y tir, lle llwyddodd Denmarc yn arbennig i fuddsoddi'n gynnar ac yna allforio technoleg, a oedd yn golygu bod llawer o'r enillion wedi eu gwneud yn Nenmarc. Nawr, mae hynny wedi golygu bod gennym ni ffyrdd effeithlon o gynhyrchu ynni gwynt ar y tir, ond mewn gwirionedd byddai'n llawer gwell gen i weld cyfle i fod yn symudwyr cynnar mewn diwydiant lle rydym ni eisoes yn gweld rhywfaint o hyn yn digwydd mewn rhannau eraill o Ewrop hefyd. Felly, mae'r buddsoddiad mewn hydrogen hyd yma i'w groesawu, ond hoffwn i weld mwy o hynny'n digwydd. Mae hefyd yn fater hollbwysig i goridor de Cymru, yn ogystal â mynd ar draws gogledd Cymru hefyd.
O ran eich pwyntiau ynglŷn â'r her o sut yr ydym yn defnyddio'r contract economaidd a'r gallu ynddo, mae hyn yn bwysig i fusnesau bach, canolig a mwy. Ni allwch chi gael contract economaidd oni bai eich bod yn barod i ymrwymo i'r galwadau a fydd yn newid. Felly, ni fyddwch chi'n gweld cwmnïau mawr sy'n tynnu i ffwrdd yng Nghymru yn cael contractau economaidd; bydd angen iddyn nhw ymrwymo i'r ffyrdd o weithio a rhoi yn ôl i sicrhau ei fod yn wirioneddol rywbeth am rywbeth, os ydyn nhw eisiau'r cymorth y gall y Llywodraeth hon ei ddarparu ac y mae'n fodlon i'w wneud, i weld swyddi'n cael eu cadw yng Nghymru yn ogystal â buddsoddiad i greu swyddi newydd yng Nghymru. A dyna un o'r pethau cadarnhaol y gallai dyn ifanc sinigaidd fel chi ddymuno ei ystyried yn gadarnhaol, bod cyfle i greu swyddi newydd ar gyfer y dyfodol a fydd yn swyddi da, swyddi â chyflog da a all fodoli mewn gwahanol rannau o Gymru. Nid oes angen i ni weld cyflogaeth â chyflog uchel yn cael ei dynnu'n ôl i’w ddisodli gan gyflogaeth gradd is o lawer â chyflogau llai hefyd. Ac mae'n un o'r pethau lle rydym ni'n awyddus iawn i fanteisio ar y cyfle wrth i ni edrych i'n dyfodol cyffredin.
Rwy'n credu fy mod i wedi sôn am y pwyntiau ynghylch gweithio gyda Gweinidogion newid yn yr hinsawdd ar wella'r seilwaith gwefru. Mae'n her yr ydym wedi ei chydnabod, ac unwaith eto mae dewisiadau y gallem ni eu gwneud yn fwy effeithlon pe gallem ni weithio ochr yn ochr â Llywodraeth y DU i wneud hynny. Byddai hynny'n gofyn am rannu dull gweithredu.
Hoffwn i wneud y pwynt eto ynghylch defnyddio tir a'ch pwynt ynglŷn â newid yn yr hinsawdd, a rhai o'r heriau yr ydym yn eu gweld. Dyna pam y soniais i am adfer tomenni glo yn y datganiad, oherwydd rydych chi’n gweld Llywodraeth sy'n benderfynol o fuddsoddi yn hynny yn yr Unol Daleithiau. Unwaith eto, mae rhannau o'r Unol Daleithiau sydd wedi eu creithio ac yn teimlo effaith eu hetifeddiaeth ddiwydiannol eu hunain hefyd. Maen nhw’n buddsoddi yn hynny. Mae Llywodraeth ffederal yn buddsoddi yn hynny, gan weithio gyda Llywodraeth y dalaith. Gallech chi weld hynny yma hefyd, pe bai Llywodraeth y DU yn barod i edrych ar ei chyfrifoldeb a'r etifeddiaeth nad yw wedi ei datganoli i weithio gyda ni i gael cynllun priodol i ymdrin â difrod ac effaith amgylcheddol yr etifeddiaeth honno, ond hefyd i weld swyddi ac eto sgiliau y gellid eu hallforio, oherwydd ein bod ni'n credu ei bod yn anochel y bydd yn rhaid i rannau eraill o'r byd fynd drwy'r un broses o adfer tomenni glo a chloddio dros y degawdau nesaf.
Ac o ran eich pwynt ynglŷn â chwmnïau cydweithredol dur, rydym ni mewn gwirionedd yn edrych ychydig yn fwy ar y ffordd y mae dur yn cael ei gynhyrchu ar hyn o bryd a'n gallu i weithio ochr yn ochr â'r cwmnïau sydd yma eisoes. Mae gennym ni gwmnïau yng Nghymru a ledled y DU. Os oes cyfleoedd ar gyfer cwmnïau cydweithredol, yn sicr ni fyddwn yn eu gwrthod, ond nid wyf i'n credu bod hynny'n ateb realistig i'r ffordd y mae diwydiant y DU wedi ei strwythuro ar hyn o bryd. Ein pryder mwy yw sicrhau nad yw cyflogaeth sy'n talu'n dda yn diflannu; nad ydym yn gweld newid datgarboneiddio ar draul llawer o swyddi mewn ffordd y gellir ei hosgoi os gallwn ni weld y mathau cywir o ddewisiadau buddsoddi a gweithredu o ran prisio ynni hefyd.
Ac o ran eich pwynt ehangach ynglŷn â dangosyddion yn ogystal â chynnyrch domestig gros, yna, ydw, rwyf i yn agored i sgyrsiau a thrafodaethau. Rydym ni wedi cael rhai ohonyn nhw gyda chi a rhai o'ch cyd-Aelodau ynglŷn â beth yw economi llesiant a sut yr ydym yn mesur llwyddiant, ond wrth gwrs mae gennym ni amrywiaeth ohonyn nhw eisoes a sut maen nhw’n edrych gyda'n Deddf cenedlaethau'r dyfodol, sut yr ydym yn ceisio deall, dyma ôl troed yr hyn yr ydym ni'n credu y dylai weithio, sut y dylem brisio buddsoddiad, a sut y byddwn ni wedyn yn mesur ein gallu i gymryd camau ymlaen ar gael economi llesiant wirioneddol yma yng Nghymru yn y dyfodol.