Part of the debate – Senedd Cymru am 6:20 pm ar 9 Tachwedd 2021.
Credaf fod hynny'n crynhoi sefyllfa llawer o bobl ifanc a'r sylwadau a gefais ddoe. A gaf i wneud y pwynt hwn hefyd? Dywedodd Darren Millar 'Wel, chi'n gwybod, os ydych chi mor bryderus ynghylch hyn, pam nad ydych chi'n deddfu?' Wel, dyna'r holl bwynt. Byddwn yn deddfu. Yr hyn yr ydym yn ei wneud yw dweud wrth Lywodraeth y DU nad ydym eisiau i'w cynigion fod yn berthnasol i etholiadau Cymru—hynny yw, etholiadau cynghorau lleol a'r Senedd. Byddwn yn diwygio i foderneiddio ac atgyfnerthu ein system etholiadol. Nawr, dywedais hyn yn fy araith. Yn anffodus, rwy'n amau bod sylwadau Darren Millar wedi'u hysgrifennu cyn iddo gael cyfle i wrando ar yr hyn a ddywedais. Onid oedd yn ddiddorol hefyd iddo ddweud yn y ddadl ar basbortau coronafeirws, 'Ond nid oes tystiolaeth', ac eto mae eisiau gweld cyfyngiadau yma ar bleidleisio, er nad oes tystiolaeth o gwbl.
Nid wyf am fanylu arno nawr, ond y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd a'r Comisiwn Etholiadol, nid dyna a ddywedant. Mae gennyf adroddiad y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd. Rwyf wedi darllen yr adroddiadau llawn. Yn wir, nid yw'r adroddiad diweddaraf yn dweud unrhyw beth amdano, ond yr hyn yr ydych chi wedi'i wneud yw ystumio a chymryd yr hyn y maen nhw'n ei ddweud mewn gwirionedd allan o gyd-destun.
Rhys ab Owen, a gaf ddiolch i chi am eich sylwadau hefyd, a'r holl Aelodau eraill am y sylwadau a wnaed heddiw? Y rheswm pam y dewiswyd y pedwar cyngor yw mai hwy oedd y pedwar a wnaeth gais. Gwahoddwyd pob cyngor gennym. Rwy'n siomedig nad oedd gennym rai eraill, efallai o'r gogledd ac o'r ardaloedd gwledig, ond dyna'r rhai a wnaeth gais, ac mae pawb a wnaeth gais wedi'u derbyn ar y cynllun treialu hwnnw. Ond rydym yn ystyried y pwyntiau penodol hynny. A chytunaf yn fawr â'r hyn a ddywedwch am fater gwybodaeth ddinesig, addysg ddinesig, oherwydd credaf mai dyna lle y dechreuwn baratoi pobl ar gyfer bod yn oedolion ac am oes, ac, wrth gwrs, mae problemau yn ymwneud â hynny gyda'r cwricwlwm, a hefyd o ran gwladolion tramor.
Ac a gaf i roi sylwadau felly ar sylwadau Darren Millar am gardiau adnabod pleidleiswyr? A gaf i ddweud wrth Darren Millar fod cardiau adnabod pleidleiswyr yn rysáit ar gyfer gorthrwm a gormes? [Torri ar draws.] A dyna pam mae'n rhaid i mi—.
'Os oes rheidrwydd arnaf i gael un o ganlyniad i weithredoedd y wladwriaeth, byddaf yn ei falu a'i fwyta ar fy nghreision ŷd.'
Dyna oedd sylwadau Boris Johnson yn 2004, ac mae'n debyg mai dyma'r unig beth y mae erioed wedi dweud yr wyf yn cytuno ag ef.
Felly, a gaf i ddiolch i'r holl Aelodau am eu sylwadau a'u cyfraniadau? Ond gadewch i mi fod yn gwbl onest ac yn blwmp a phlaen wrth yr holl Aelodau wrth gloi fy sylwadau gyda rhybudd. Mae gennym Lywodraeth Dorïaidd yn y DU sy'n chwalu strwythurau a hawliau democrataidd hirsefydlog yn strategol ac yn fwriadol. Rydym wedi gweld yn y dyddiau diwethaf i ba raddau y maen nhw'n barod i fynd i danseilio'r gwaith o gynnal safonau yn San Steffan. Mae democratiaeth yn y DU dan fygythiad, yn araf, fesul tipyn, ond yn bendant ac yn fwriadol.
Mae atal pleidleiswyr drwy gyflwyno cardiau adnabod yn bolisi bwriadol sydd wedi dod o adain dde'r Blaid Weriniaethol yn yr Unol Daleithiau, y mae'r Prif Weinidog a'i gydweithwyr wedi bod mewn cysylltiad mor agos â hi. Mae'r ymestyn arfaethedig i roi hawl i bleidleisio i bobl nad ydyn nhw'n byw yn y wlad ac sydd bellach wedi byw dramor, sydd wedi'i gynnwys ym Mil Etholiadau Llywodraeth y DU, ers dros 15 mlynedd—felly, pobl nad ydyn ydyn nhw wedi byw yn y wlad hon ers dros 15 mlynedd—ag un amcan yn unig, ac nid hyrwyddo democratiaeth yw hynny. Mae er mwyn cyfreithloni rhoddion gwleidyddol gan filiwnyddion a biliwnyddion sy'n byw dramor. Mae cynigion deddfwriaethol i gyflwyno cymalau wster i atal y llysoedd rhag adolygu gweithredoedd anghyfreithlon Llywodraeth y DU yn fygythiad uniongyrchol i reolaeth y gyfraith.
Yn y gyfres ddiwethaf o etholiadau maerol yn Lloegr, enillodd Llafur 11 o'r 13 sedd. Beth yw ymateb Llywodraeth y DU? Wel, nid edrych ar ffyrdd o ail-ymgysylltu â phleidleiswyr yn yr ardaloedd hynny; ond newid y system bleidleisio i'w gwneud yn anos i ymgeiswyr nad ydyn nhw'n rhai Ceidwadol ennill. Mae cynigion i sefydlu rheolaeth wleidyddol dros weithrediad y Comisiwn Etholiadol. Cyfeirioch at ei annibyniaeth; mae'r Bil mewn gwirionedd yn ceisio rhoi rheolaeth wleidyddol dros y Comisiwn Etholiadol, ac os bydd yn mynd rhagddo bydd yn tanseilio ei annibyniaeth.
Ac rydym hefyd wedi gweld, drwy Ddeddf Marchnad Fewnol y Deyrnas Unedig 2020 ac adolygiad diweddar o wariant, fod arian codi'r gwastad yn cael ei dargedu'n llethol at geisio prynu pleidleisiau mewn seddi Torïaidd yng Nghymru a Lloegr. Dyna wleidyddiaeth Tammany Hall. Llywydd, pe bai hyn yn digwydd yn Rwsia—[Torri ar draws.] Pe bai hyn yn digwydd yn Rwsia, Llywydd, byddem yn ei alw yr hyn ydyw—