Part of the debate – Senedd Cymru am 6:16 pm ar 9 Tachwedd 2021.
Rwy'n siŵr y bydd pob Aelod yn cytuno y dylai etholiadau fod yn deg, yn agored ac yn hygyrch. Dylem fod yn annog cynifer o etholwyr i gymryd rhan yn ein democratiaeth â phosibl, a theimlo'n rymus i gael eu lleisiau wedi'u clywed y tu hwnt i'r cyfnod pleidleisio. Rwyf yn croesawu'r chwe egwyddor a nodwyd gan y Cwnsler Cyffredinol, sydd i'w defnyddio fel meincnod ar gyfer yr agenda diwygio etholiadol. Mae'n bwysig bod pleidleisio mor syml ac mor agos â phosibl at ein bywydau bob dydd. Roeddwn yn falch o glywed y bydd cynllun treialu ar gyfer etholiadau llywodraeth leol y flwyddyn nesaf yn cynnwys myfyrwyr yn gallu pleidleisio yn eu coleg. Roedd gostwng yr oedran pleidleisio i 16 yn gam cadarnhaol iawn ac mae'n rhaid i Lywodraeth Cymru wneud popeth o fewn ei gallu i ymgysylltu â phleidleiswyr ifanc. Edrychaf ymlaen at weld canlyniadau cynlluniau treialu Llywodraeth Cymru, megis pleidleisio cynnar, i foderneiddio etholiadau yng Nghymru a gobeithio y bydd yn arwain at fwy o bobl yn pleidleisio a chymryd rhan.
Rwyf hefyd, fodd bynnag, yn pryderu'n fawr am effaith ei gwneud yn ofynnol i bleidleiswyr gael dull adnabod ar gyfer etholiadau cyffredinol a'r effaith y bydd yn ei chael ar yr etholwyr, gan eu hamddifadu o'u hawl ddemocrataidd i gymryd rhan mewn etholiadau. Mae'r dystiolaeth yn glir iawn o ran nifer yr achosion, fel y soniwyd eisoes, a'r euogfarnau am dwyll pleidleiswyr a ddigwyddodd yn etholiad cyffredinol 2019—dim ond pedwar euogfarn a dau rybudd yn y Deyrnas Unedig gyfan—prin eu bod yn gyfiawnhad dros gyflwyno gwiriadau adnabod, fel y soniwyd yn gynharach. Bydd y symudiad gan y Llywodraeth Dorïaidd yn San Steffan yn debygol iawn o leihau'r nifer sy'n pleidleisio mewn etholiadau, yn enwedig ymhlith cymunedau mwy difreintiedig ac ymylol. Gallwn eisoes weld hyn yn yr Unol Daleithiau: po gyfoethocaf yr ydych, y mwyaf tebygol yr ydych o gael dull adnabod. Mae gosod rhwystrau diangen a di-sail rhag cymryd rhan yn ein democratiaeth fel hyn yn gibddall ac nid yw'n cydnabod manteision cynhenid gwell cyfranogiad yn ein democratiaeth a grymuso dinasyddion. Wel, rwy'n gobeithio y bydd Llywodraeth y DU yn ailystyried ei phenderfyniad i wneud mynediad i'n democratiaeth yn anos ac yn dilyn arweiniad Llywodraeth Cymru wrth foderneiddio'r ffordd y gallwn bleidleisio. Diolch.