4. Datganiad gan y Dirprwy Weinidog Newid Hinsawdd: COP26

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:41 pm ar 16 Tachwedd 2021.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Janet Finch-Saunders Janet Finch-Saunders Conservative 3:41, 16 Tachwedd 2021

(Cyfieithwyd)

Diolch, Dirprwy Lywydd, a diolch, Dirprwy Weinidog am eich datganiad. Rwy'n siŵr y byddech chi'n dymuno ymuno â mi wrth longyfarch llywydd COP26, Alok Sharma, am yr hyn a fu'n ddigwyddiad byd-eang llwyddiannus. Rwy'n credu, mae'n deg dweud, y bu rhywfaint o gnoi ewinedd ar ei ran ef tua'r diwedd un. Ond mae'n rhaid i ni fod yn realistig, ac roedd y byd ar y ffordd tuag at 4 gradd o gynhesu dinistriol y ganrif hon. Ar ôl Paris, roeddem yn symud tuag at 3 gradd ac, yn dilyn Glasgow, rydym ni erbyn hyn yn wynebu 1.8 gradd. Fodd bynnag, fel y dywedodd y Gwir Anrhydeddus Boris Johnson AS, ein Prif Weinidog, mae hynny'n dal i fod yn llawer rhy uchel. Yn wir, mae'r Prif Weinidog Mia Mottley wedi dweud bod 2 radd i Barbados a gwladwriaethau ynys bychain eraill yn ddedfryd o farwolaeth. Felly, mae'n rhaid i ni, fel yr ydych chi'n ei ddweud, wneud mwy a chadw at addewidion, er mwyn cadw'r nod o gyfyngu cynnydd y tymheredd i 1.5 gradd yn fyw. Diolch byth, bydd cytundeb hinsawdd Glasgow yn cyflymu'r broses o weithredu ar yr hinsawdd, ac mae pob gwlad, wrth gwrs, wedi cytuno i ailedrych ar ei thargedau allyriadau presennol a'u cryfhau hyd at 2030 y flwyddyn nesaf.

Yn ystod cyllideb garbon 2 mae angen i ni sicrhau gostyngiad cyfartalog o 37 y cant, gyda therfyn gwrthbwysiad o 0 y cant. Nawr, mae modelu'n dangos ein bod ni ar y trywydd iawn i sicrhau gostyngiad o 44 y cant o'i gymharu â'r llinell sylfaen, ond gallem ni fynd ymhellach a gallem ni fynd yn gyflymach. Rydym ni'n cytuno ar yr angen i gynyddu datblygiadau ynni adnewyddadwy, ac rwyf i yn croesawu eich astudiaeth ddofn. Rydych chi'n bwriadu ystyried camau tymor byr, canolig a hir. Felly, a gaf i ofyn, yng ngoleuni COP26, i chi amlinellu cynifer o gamau tymor byr â phosibl, er mwyn gweithredu'n gyflymach ar fwy o ynni adnewyddadwy?

Mae gan niwclear newydd ran hanfodol i'w chwarae o ran darparu ynni carbon isel dibynadwy a fforddiadwy, wrth i Brydain weithio i leihau ei dibyniaeth ar danwydd ffosil. Yr wythnos diwethaf, cefnogodd Llywodraeth y DU dechnoleg niwclear fach gyda £210 miliwn. Bydd hyn yn ein helpu i symud cam 2 y prosiect niwclear cost isel ymlaen, a'i dywys trwy'r prosesau rheoleiddio i asesu cynaliadwyedd y posibilrwydd o ddefnyddio'r prosiect yn y DU. Fodd bynnag, gall Cymru chwarae rhan allweddol yn Wylfa a Thrawsfynydd. Felly, a wnewch chi roi'r wybodaeth ddiweddaraf am Gwmni Egino a'r gwaith yr ydych yn ei wneud i gael yr adweithyddion modiwlaidd bach hyn yng Nghymru?

Mae trafnidiaeth ffyrdd yn cyfrif am dros 10 y cant o allyriadau nwyon tŷ gwydr byd-eang, ac mae cyfanswm yr allyriadau'n codi'n gyflymach nag unrhyw sector arall. Yn ystod COP, amlinellodd y Cyngor Pontio tuag at Gerbydau Dim Allyriadau ei gynllun gweithredu ar gyfer 2022, sy'n cynnwys nodi gweledigaeth gyfunol ar gyfer seilwaith gwefru byd-eang. Dim ond un pwynt gwefru cyflym sydd gennym ym Mharc Cenedlaethol Eryri, nid oes un pwynt gwefru cyflym yn Nwyfor Meirionnydd, ac eto dim ond 50 pwynt gwefru cyflym y mae Llywodraeth Cymru yn bwriadu eu darparu ar gyfer 1,000 o filltiroedd o rwydwaith cefnffyrdd Cymru erbyn 2025. Roedd trafnidiaeth yn cyfrif am 17 y cant o allyriadau Cymru yn 2019, a dyma ein sector allyrru nwyon tŷ gwydr mwyaf—y mwyaf ond dau, mae'n ddrwg gen i. Felly, a fyddwch chi'n adolygu'r camau y mae Llywodraeth Cymru yn bwriadu eu cymryd i ddarparu pwyntiau gwefru?

Gwelodd COP26 hefyd yr agenda gweithredu byd-eang ar drawsnewid arloesedd amaethyddol. Mae'r DU yn cefnogi hyn a'r pedair menter, gan gynnwys menter y Gynghrair Ymchwil Byd-eang ar Nwyon Tŷ Gwydr Amaethyddol, sy'n dod â gwledydd at ei gilydd i ddod o hyd i ffyrdd o dyfu mwy o fwyd heb gynyddu allyriadau nwyon tŷ gwydr. Yn hytrach na safbwynt Llywodraeth Cymru ar gyfer cyllideb garbon 2, sy'n nodi mai eich uchelgais chi, er enghraifft, yw gweld gostyngiad sylweddol mewn cigoedd coch a chynhyrchion llaeth dros yr 20 mlynedd nesaf, a wnewch chi, Dirprwy Weinidog, gydnabod canfyddiadau Prifysgol Bangor bod gan ffermydd defaid a chig eidion Cymru sy'n defnyddio dulliau nad ydyn nhw'n rhai dwys rai o'r allyriadau nwyon tŷ gwydr isaf o systemau tebyg yn fyd-eang, ac edrych i weld sut y gallwch chi, yn eich swyddogaeth chi yn Llywodraeth Cymru, gefnogi cig Cymru a'r ffordd werdd y caiff ei gynhyrchu yn fyd-eang, yn enwedig gyda'r cysylltiadau newydd yr ydych wedi eu gwneud yn ddiweddar pan oeddech chi yn Glasgow? Diolch.