1. Datganiad gan y Prif Weinidog: Diweddariad ar COVID-19

Part of the debate – Senedd Cymru am 2:11 pm ar 22 Rhagfyr 2021.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Labour 2:11, 22 Rhagfyr 2021

(Cyfieithwyd)

Mae'n rhaid graddnodi'r model hefyd yn erbyn tystiolaeth sy'n newid mewn perthynas â hyd arhosiad, er enghraifft. Felly, efallai fod pobl sy'n mynd yn sâl gydag omicron yn gwella'n gyflymach ac felly yn yr ysbyty am lai o amser, a byddai hynny'n cael effaith ar y senarios y mae'r model yn eu nodi. Felly, byddwn yn cyhoeddi'r model, ond mae hyd yn oed yn fwy amhendant ar hyn o bryd nag y byddai wedi bod ar adegau eraill o brofiad y coronafeirws.

Mae modelu staff y GIG wedi bod yn bwysig i ni, wrth gwrs. Mae lefelau salwch yn y GIG yn uwch yr wythnos hon na'r wythnos diwethaf, gan fod mwy o bobl yn mynd yn sâl o delta a dechrau'r omicron a welwn yn awr yng Nghymru. Ond nid staff y GIG yn unig, fel y gwn y bydd arweinydd Plaid Cymru yn gwybod, ond staff yn y sector cartrefi gofal. Rhan o'r pwysau yn ein gwasanaeth iechyd yw ei bod yn anos rhyddhau pobl i'w cartrefi eu hunain neu i gartrefi gofal y gaeaf hwn am nad oes gennym staff yno i allu gofalu am bobl. Ond mae'n ymwneud â mwy nag iechyd a gofal cymdeithasol yn unig, mae'n ymwneud â gallu awdurdodau lleol i redeg gwasanaethau casglu sbwriel, er enghraifft. Yr holl bethau hanfodol hynny sy'n dod o dan bwysau os oes gennym fwy o bobl yn methu bod yn y gweithle.

Ar ffyrlo, nid yw'r galwadau a wnaethom, ochr yn ochr â Phrif Weinidog yr Alban a'r Prif Weinidog a'r Dirprwy Brif Weinidog yng Ngogledd Iwerddon, wedi cael eu hateb eto gan Lywodraeth y DU. Nid yn gymaint y byddem yn gwneud penderfyniadau gwahanol am yr hyn y byddwn yn ei wneud ar unwaith, oherwydd gallwn gynnwys y rheini o'n hadnoddau ein hunain, o drwch blewyn; ond os oes angen i ni fynd ymhellach, nid yw'r sefyllfa'n deg. Os bydd Gweinidogion Lloegr yn penderfynu bod angen iddynt fynd ymhellach, byddant yn cael cefnogaeth y Trysorlys i wneud hynny. Os bydd unrhyw Lywodraeth ddatganoledig yn penderfynu gwneud hynny, nid oes gennym y warant honno. Mae hynny'n annheg. Dylai pob un ohonom allu gwneud penderfyniadau ar sail iechyd y cyhoedd yn unig yn yr un modd ag y gall Gweinidogion Lloegr ei wneud ar gyfer Lloegr, ac yn ôl yr hyn a welaf, nid ydym wedi cyrraedd sefyllfa lle rydym yn mynd i'r afael â hynny'n briodol.

Os deallais y cwestiwn yn iawn, Lywydd, y rheolau gweithio gartref rydym yn eu dyblygu yn awr yw'r rhai a oedd gennym ar ddechrau'r pandemig ym mis Mawrth 2020, ac roedd y TUC yng nghyngor partneriaeth gymdeithasol yr wrthblaid y bore yma, a byddwn yn parhau ein deialog â hwy.

Ar gyfer campfeydd llai, mae'r mesurau rhesymol eraill y gallant eu rhoi ar waith yn caniatáu iddynt weld a allant agor ar sail pellter cymdeithasol o lai na 2m. Byddai'n rhaid iddynt gael pellter o 2m o hyd lle bynnag y gallent, a byddai'n rhaid iddynt fod yn hyderus fod y mesurau lliniaru yn ddigonol i'w galluogi i weithredu'n ddiogel. Ond yn y cyngor y byddwn yn ei roi i'r sector byddwn yn dyrchafu'r ffaith bod y mesurau lliniaru hynny ar gael iddynt, a gobeithio y bydd hynny o gymorth iddynt wrth bwyso a mesur eu gallu i barhau i ddarparu gwasanaeth. Cysylltiadau pobl mewn system gyswllt agos fydd y cysylltiadau y byddai'r gwasanaeth profi, olrhain, diogelu wedi cysylltu â hwy, felly dyna sut rydym yn diffinio'r rheini, rwy'n credu.

Ar fasgiau gradd uwch, edrychwch, mae hyn wedi bod yn destun cryn dipyn o ddadlau yn ystod y pandemig ar ei hyd. Dyna pam y sefydlwyd grŵp arbenigol. Mae'n cael ei arwain gan glinigwyr. Edrychodd y grŵp hwnnw ar yr holl dystiolaeth, yn enwedig y dystiolaeth aerosol mewn perthynas ag omicron, ychydig dros wythnos yn ôl. Daethant i'r casgliad nad oedd unrhyw newid yn eu cyngor, ond maent hwythau hefyd wedi dyrchafu, yn y cyngor y maent wedi'i ddarparu, yr hyblygrwydd sydd yno mewn lleoliadau iechyd i ddefnyddio masgiau FFP3 lle mae bygythiadau penodol y mae angen eu hystyried. Ac rydym wedi sicrhau ein bod wedi trosglwyddo'r cyngor dyrchafedig hwnnw i wasanaeth iechyd Cymru.

Bob tro y cawsom iteriad newydd o'r rhaglen frechu, rydym wedi dilyn cyngor blaenoriaethu'r Cyd-bwyllgor ar Imiwneiddio a Brechu. Felly, os bydd pedwaredd rhaglen o bigiadau atgyfnerthu, byddwn yn cael cyngor y Cyd-bwyllgor ar Imiwneiddio a Brechu. Yn gyffredinol, mae'n dilyn y patrwm y cyfeiriodd Adam Price ato: mae'n edrych i weld y bobl a gafodd y brechiad olaf gynharaf ac y gallai'r amddiffyniad fod wedi pylu gyflymaf, ac rydych yn mynd yn ôl at y bobl hynny yn gyntaf. Ond pe bai'r cyngor yn wahanol i hynny, byddem yn dibynnu ar y cyngor arbenigol hwnnw. 

Ac yn olaf, Lywydd, rwy'n ategu'r hyn a ddywedodd arweinydd Plaid Cymru, a chyd-Aelodau sydd wedi bod yn dilyn y cyngor y mae'r cyn Brif Weinidog, Gordon Brown, wedi bod yn ei roi ar ran Sefydliad Iechyd y Byd yn y maes hwn, a rhoddodd ddiweddariad pellach ar hynny ddoe ddiwethaf, rwy'n credu: nid oes neb yn ddiogel hyd nes bod pawb yn ddiogel rhag y clefyd ofnadwy hwn. Ac i ddyfynnu Gordon Brown, mae'r gorllewin cyfoethog yn wynebu'r risg o chwarae rwlét y Rwsiaid gydag iechyd eu poblogaethau yn y dyfodol drwy beidio â gwneud popeth yn eu gallu i ddarparu brechlynnau ledled y byd. Hyd nes y gwnawn ni, y risg yw bod amrywiolyn newydd arall, mewn poblogaeth sy'n wynebu risg am nad ydynt wedi cael eu brechu, yn bwrw ffrwyth heddiw, a'r tro nesaf efallai na fyddwn mor lwcus y gallai fod yn llai difrifol neu fod ei allu i oresgyn y brechlyn yn gyfyngedig. Felly, nid mater o haelioni syml yw'r achos dros yr ymdrech fyd-eang fawr honno, ond mater o hunan-les goleuedig. Rydym yn gwneud hyn i ddiogelu ein hunain yn ogystal â diogelu'r poblogaethau eraill hynny. Ochr yn ochr ag eraill yn y Deyrnas Unedig, nid yn unig yn y byd gwleidyddol, ond ymhell y tu hwnt iddo, rydym yn annog Llywodraeth y DU i barhau i roi arweiniad. Ac rwyf am ddweud eu bod wedi rhoi arweiniad pwysig yn y maes hwn, ond credwn fod mwy y gellid ei wneud, a hoffem eu hannog i wneud hynny i gyd i'n diogelu ni yn ogystal ag eraill.