Hoffwn i ddymuno blwyddyn newydd dda i bawb ac iechyd da yn 2022.

Er bod llawer i'w groesawu yn y gyllideb hon, yn anffodus nid yw'n gwneud fawr ddim i fynd i'r afael â'r argyfwng enfawr sy'n wynebu gofal cymdeithasol yng Nghymru. Bydd y gyllideb hon yn rhoi ar waith ateb Llywodraeth Cymru i'r argyfwng recriwtio sy'n wynebu'r sector gofal, sef cyflog o £9.90 yr awr. Ond yn anffodus, mae hwn yn rhy ychydig, yn rhy hwyr, oherwydd ychydig ddyddiau yn ôl, cyhoeddodd y gadwyn fwyaf ond un o archfarchnadoedd yn y DU, sef Sainsbury's, ei bod ar fin talu isafswm cyflog o £10 yr awr, ac rydym ni eisoes wedi gweld Lidl yn cynyddu ei isafswm cyflog i £10.10 yr awr. Sut gallwn ni gyfiawnhau talu llai o arian i'r rhai sy'n gofalu am y rhai mwyaf agored i niwed yn ein cymdeithas ni nag i unigolyn sy'n gweithio mewn archfarchnad? A chefais fy meirniadu yn ddiweddar am wneud y gymhariaeth hon, ond nid wyf i'n bychanu'r bobl hynny sy'n darparu gwasanaeth gwerthfawr wrth fwydo ein cenedl, dim ond yn tynnu sylw at ba mor wrthnysig yw talu llai o arian i bobl sy'n gweithio yn y sector gofal na gweithwyr mewn archfarchnadoedd.

Flwyddyn yn ôl, pan oedd fy mhlaid i yn llunio ein llwyfan polisi, pan wnaethom ni ymrwymo i dalu isafswm o £10 yr awr i staff gofal, roedd hyn yn llawer uwch na'r isafswm cyflog, ac yn rhan o becyn gyda'r nod o wneud y proffesiwn gofalu yn yrfa ddeniadol i bobl ifanc. Ni allwn ni barhau i gymryd mantais o'r rhai y mae eu gofal a'u cydymdeimlad yn eu harwain i neilltuo eu bywydau i ofalu am bobl eraill. Dylid bod wedi rhoi cyflogau ac amodau digonol ar waith ar gyfer staff gofal ar ddiwrnod cyntaf y chweched Senedd hon, ond oherwydd y tin-droi a'r oedi parhaus, rydym ni'n gweld ffrwyth y corwynt. Mae gennym ni argyfwng recriwtio ym maes gofal ac mae hynny yn cael effaith glir ac amlwg ar ein GIG, gan fod un o bob chwe gwely yn y GIG wedi ei lenwi gan gleifion y gellid eu rhyddhau o safbwynt meddygol ond na ellir eu hanfon adref oherwydd diffyg pecyn gofal—pecyn gofal na ellir ei ddarparu oherwydd diffyg staff gofal. Ac mae hyn wedi arwain rhai byrddau iechyd lleol at gyflogi staff gofal yn uniongyrchol, sydd yn ei dro wedi arwain at ddwyn staff o'r sector gofal.

Yn anffodus, nid yw'r gyllideb hon yn gwneud fawr ddim i fynd i'r afael â'r materion hyn. Ni fydd yn gwneud dim i fynd i'r afael â'r argyfwng recriwtio, a bydd yr arian ychwanegol ar gyfer gofal cymdeithasol yn cael ei roi yn y gronfa gofal integredig—cronfa y dywed Archwilydd Cyffredinol Cymru nad yw'n cyflawni ei photensial. Dywedodd ef, ac rwy'n dyfynnu,

'mae agweddau ar reolaeth y gronfa ar lefelau cenedlaethol, rhanbarthol a phrosiectau wedi cyfyngu ar ei photensial hyd yn hyn. Prin yw'r dystiolaeth bod prosiectau llwyddiannus yn cael cyflwyno ar lefel prif ffrwd a'u hariannu yn rhan o ddarpariaeth gwasanaethau craidd y cyrff cyhoeddus.'

Felly, mae'n dangos, yn wir, unwaith eto, fod Llywodraeth Cymru yn hoelio ei gobeithion ar y gronfa. Ni ddylai integreiddio iechyd a gofal barhau i ddibynnu ar brosiectau treialu; ni ddylid trin gofal cymdeithasol fel partner iau yn y fargen hon. Ac unwaith eto, cafodd symiau enfawr eu cyfeirio i ofal eilaidd, i fagddu'r GIG. Ond oni bai ein bod ni'n mynd i'r afael â'r materion ym maes gofal cymdeithasol ac yn darparu'r cyllid angenrheidiol, bydd ein rhestrau aros yn parhau i dyfu, wrth i welyau barhau i gael eu llenwi gan gleifion sydd ag anghenion gofal cymdeithasol ac nid gofal meddygol. Felly, rwy'n annog y Gweinidog cyllid i ailystyried a sicrhau bod mwy o gyllid ar gael ar gyfer gofal cymdeithasol. Diolch yn fawr.