Part of the debate – Senedd Cymru am 4:50 pm ar 19 Ionawr 2022.
Diolch yn fawr iawn, Ddirprwy Lywydd, a diolch i bawb sydd wedi cymryd rhan yn y ddadl hon y prynhawn yma. O bosibl, yr hyn y gallai’r Dirprwy Weinidog fod wedi’i anghofio yw bod un Ceidwadwr Cymreig arall i siarad i gloi’r ddadl, felly byddaf yn ymateb i rai o’r pwyntiau a wnaeth y Dirprwy Weinidog yn ddiweddarach yn fy araith glo.
Felly, yr wythnos nesaf fe fydd hi'n ddwy flynedd ers i Sefydliad Iechyd y Byd ddatgan bod yr achosion o goronafeirws newydd ar dir mawr Tsieina yn argyfwng iechyd cyhoeddus o bryder rhyngwladol, a'r Swyddfa Dramor yn cynghori yn erbyn teithio i dalaith Wuhan yn Tsieina. Ers hynny, rydym wedi gweld y cyfyngu mwyaf erioed mewn cyfnod o heddwch ar hawliau a rhyddid sifil, mewn ymdrech i atal lledaeniad yr hyn rydym bellach yn ei alw'n COVID-19. Er bod cyfiawnhad i hyn ar y dechrau, pan oeddem yn aros i driniaethau a brechlynnau gael eu datblygu er mwyn diogelu'r rhai mwyaf agored i niwed, bellach, wrth inni ddechrau ar ein trydedd flwyddyn o gyfyngiadau, a chyda dros 90 y cant o’r boblogaeth oedolion wedi’u brechu yn erbyn COVID, a allwn ni barhau i ddweud bod cyfyngiadau o'r fath yn angenrheidiol? A allwn ni o ddifrif gyfiawnhau cyfyngiadau llym ar ein rhyddid?
Gwyddom yn iawn fod mesurau fel y rhai a roddwyd ar waith unwaith eto yn ddiweddar gan Lywodraeth Cymru yn gwneud niwed, niwed gwirioneddol, i bobl Cymru. Byddai'n anodd dod o hyd i unrhyw un a all ddweud yn onest nad yw'r ddwy flynedd ddiwethaf wedi effeithio ar eu lles meddyliol. Faint o blant sydd byth yn mynd i ddod dros y niwed a wnaed i'w haddysg a'u datblygiad o ganlyniad i gau ysgolion? Faint o deuluoedd a orfodwyd i fyw mewn tlodi am fod cyfyngiadau wedi gorfodi busnesau i roi’r gorau i fasnachu? Faint o genedlaethau a gaiff eu gorfodi i fyw gyda'r dyledion sydd wedi cronni er mwyn mynd i'r afael ag effaith y cyfyngiadau symud? Rydym wedi gwario, ac rydym yn parhau i wario, symiau syfrdanol o arian dros y ddwy flynedd ddiwethaf er mwyn cau rhannau helaeth o'n heconomi. Meddyliwch sut y gallai'r biliynau hynny fod wedi cael eu gwario. Gallem fod wedi cael sector gofal cymdeithasol o’r radd flaenaf, i ddechrau. Ni allwn barhau i wneud hyn am byth ac nid yw feirws SARS-CoV-2 yn mynd i ddiflannu. Mae'n rhaid inni ddysgu byw gydag ef, ac efallai mai fi yw’r pedwerydd neu’r pumed Ceidwadwr Cymreig i ddweud hynny yn awr, felly efallai yr hoffech nodi hynny hefyd ar feinciau Plaid Cymru.
Gallwn ddiogelu pobl agored i niwed drwy sicrhau eu bod wedi’u brechu’n llawn a bod ganddynt fynediad uniongyrchol at driniaeth COVID os ânt yn sâl. Ond mae'n rhaid i'r gweddill ohonom fwrw ymlaen â'n bywydau. Ni allwn gael cyfyngiadau symud bob tro y cawn dymor ffliw gwael. Ydy, mae COVID yn waeth na'r ffliw, ond dim ond i rai heb eu brechu a'r rhai mwyaf agored i niwed. I bawb arall, nid oes llawer o wahaniaeth.
Nid yw'r cyfyngiadau symud diweddar wedi atal y clefyd rhag lledaenu, felly pam fod Llywodraeth Cymru yn mynd am yr opsiwn niwclear ar unwaith bob tro y daw amrywiolyn newydd i'r amlwg? Digon yw digon, ac mae'n bryd inni ddysgu byw gyda COVID. Mae arnom angen map ffordd tuag at adferiad a—