5. Datganiad gan y Dirprwy Weinidog Partneriaeth Gymdeithasol: Mis Hanes LHDTC+

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:24 pm ar 1 Chwefror 2022.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Sioned Williams Sioned Williams Plaid Cymru 4:24, 1 Chwefror 2022

(Cyfieithwyd)

Thema Mis Hanes LHDTC+ eleni yw celf. Mae grym celf i herio normau cymdeithasol y mae artistiaid o Gymru wedi gwneud cyfraniad nodedig tuag atyn nhw, wrth gwrs, yn cael ei gydnabod yn eang. Ac mae syniadau a delweddau hoyw, lesbiaidd, traws, cwiar a syniadau a delweddau nad ydyn nhw'n cydymffurfio wedi bod yn rhan o ddiwylliant artistig dros fileniwm, ond mae hanes hir rhagfarn yn aml wedi gyrru artistiaid i guddio eu hysbrydoliaeth, eu neges a'u credoau, a hyd yn oed eu hunaniaeth eu hunain. Rhoddodd weithredu LHDTC+ o ddiwedd y 1960au ymlaen bŵer ac ysgogiad newydd i'r gelfyddyd hon. Ac mae'n rhaid i'n sefydliadau diwylliannol a chelf gyhoeddus Cymru gydnabod a dathlu cyrhaeddiad a grym celf i agor meddyliau, hyrwyddo cynwysoldeb a dathlu amrywiaeth. Beth mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i sicrhau hyn?

Yn ogystal â dathlu yn ystod Mis Hanes LHDTC+, mae'r mis hwn hefyd yn amser i fyfyrio, fel y dywedoch chi, ar y frwydr dros hawliau, cydnabyddiaeth a chydraddoldeb, sy'n parhau yng Nghymru a thu hwnt. Gwyddom y gall gymryd hyd at bedair blynedd mewn rhai rhannau o'r DU i weld arbenigwr rhywedd, ac ar hyn o bryd mae 13,500 o bobl ar y rhestr aros hon. Ond a wnaiff y Gweinidog ddarparu ffigurau cyfatebol i Gymru'n unig, ac a allai data ar ddarpariaeth gofal iechyd LHDTC+ yng Nghymru fod ar gael yn ehangach ac yn hygyrch i'r cyhoedd?

Datblygiad arall sy'n peri pryder, fel yr ydym ni wedi clywed gennych chi a Mark Giffard—Tom Giffard, mae'n ddrwg gen i—yw'r cynnydd cyson mewn troseddau casineb LHDTC+ dros y blynyddoedd diwethaf. Rwy'n siŵr ein bod ni i gyd wedi ein dychryn—ac fe wnaethoch chi gyfeirio ato, rwy'n credu—gan yr honiadau brawychus a glywyd yn achos llofruddiaeth Dr Gary Jenkins a laddwyd yn giaidd yma yng Nghaerdydd. Mae'r ystadegau troseddau casineb diweddaraf hefyd yn dangos cysylltiadau clir rhwng cynnydd mewn troseddau casineb a chyfnodau gwahanol o leihau cyfyngiadau symud. Felly, hoffwn wybod sut mae Llywodraeth Cymru wedi rhoi cyfrif am hyn. A yw'r Llywodraeth wedi neilltuo unrhyw adnoddau, cymorth neu fwy o gyllid i gefnogi dioddefwyr troseddau casineb neu i atal troseddau? Ac a wnaiff y Dirprwy Weinidog ddarparu amserlen ar gyfer cwblhau'r cynllun gweithredu LHDTC+ a'i gael yn barod, rhywbeth nad oedd yn glir iawn yn ei datganiad, o ystyried y cynnydd pryderus hwn mewn troseddau casineb gwrth-LHDTC+?

Yr arwyddair ar gyfer y mis hanes hwn yw 'mae'r arc yn hir', o'r dyfyniad enwog gan Dr Martin Luther King Jr:

'mae arc y bydysawd moesol yn hir ond mae'n plygu tuag at gyfiawnder.'

Rydym wedi gweld yn llawer rhy aml fod plygu'r arc honno'n fater o ewyllys. Nid yw'n anochel, a rhaid i ni yng Nghymru barhau i sicrhau bod deddfwriaeth a pholisi yn chwarae eu rhan yn y frwydr hir sy'n herio casineb ac erledigaeth ac sy'n creu newid, yn caniatáu cynnydd ac yn creu cydraddoldeb. Diolch.