6. Datganiad gan Weinidog yr Economi: Cymru ac Ewrop — Rheoli perthynas newydd

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:51 pm ar 1 Chwefror 2022.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Vaughan Gething Vaughan Gething Labour 4:51, 1 Chwefror 2022

(Cyfieithwyd)

Cyfarfûm hefyd yn ddiweddar â grŵp o randdeiliaid yr wythnos diwethaf, i drafod rhai o'r newidiadau yn dilyn y newid mewn perthynas fasnachu. Rwyf wedi cwrdd â Stena hefyd o'r blaen, i drafod rhai o'r effeithiau ar borthladd Caergybi yn arbennig. Amcangyfrifir y gallem weld—ac mae hyn yn uniongyrchol gan randdeiliaid sy'n ymwneud â rhedeg porthladdoedd a'r diwydiant logisteg—. Gallai fod 100,000 yn llai o symudiadau lorïau y flwyddyn os yw'r newid mewn masnach yn barhaol, gyda'r golled mewn meintiau. Nawr, mae hynny'n swm sylweddol o fasnach nad yw'n dod drwy Gymru, a bydd hynny'n cael effaith ar y gweithgaredd, gan gynnwys y swyddi, o amgylch porthladdoedd. Felly, nid yw'n fater dibwys gweld 30 y cant o'r fasnach yn cael ei cholli ar hyn o bryd. Mae Caergybi'n debygol o oroesi, wrth gwrs, oherwydd mae'n borthladd mor sylweddol i'r DU yn ogystal ag i'r Undeb Ewropeaidd, ond mae'n fwy heriol o hyd i'n porthladdoedd yn sir Benfro, ac yn arbennig y trefniant y cyfeiriodd yr Aelod ato ar gyfer safleoedd rheoli ffiniau, ac a oes cyfundrefn codi tâl ai peidio a sut y byddai hynny'n cael ei osod mewn gwirionedd, oherwydd efallai na fydd cyfundrefn codi tâl a gynlluniwyd ar gyfer porthladdoedd mawr iawn sydd â llawer iawn o draffig, yn addas i borthladdoedd llai mewn unrhyw ran o'r DU. Felly, mae heriau gwirioneddol ynghylch unrhyw drefn sydd wedi'i chynllunio.

Mae hynny'n mynd â ni at y pwyntiau a wnaeth yr Aelod am sgyrsiau gyda Llywodraeth y DU am gyllid. Cawsom ymateb cwbl anfoddhaol gan Drysorlys y DU ar gostau rhedeg safleoedd rheoli ffiniau, sy'n debygol o fod yn y miliynau, ac mewn gwirionedd mae'r rheini'n gostau na ddylid eu symud yn uniongyrchol i gyfrifoldebau Llywodraeth Cymru. Byddai'n rhaid i ni ddod o hyd i'r arian yn y gyllideb, arian na ellir ei wario mewn meysydd eraill i gefnogi'r economi neu wasanaethau cyhoeddus. Byddwn yn ei groesawu pe bai cefnogaeth drawsbleidiol wirioneddol i symud ymhellach ar hynny, gan gynnwys gan Aelodau Ceidwadol, a fydd yn cydnabod y difrod a allai wneud fel arall i wahanol rannau o'r economi, nid dim ond Caergybi a phorthladdoedd sir Benfro.

Fodd bynnag, nid yw'n glir a fydd y gostyngiad mewn masnach yn gwella. Rydym eisoes wedi gweld nifer o lwybrau uniongyrchol o ynys Iwerddon i gyfandir Ewrop, ac mae'n rhywbeth sy'n codi yn ein hymgysylltiad â Gweinidogion Iwerddon hefyd, y bydd yn well gan rai busnesau gael sicrwydd, hyd yn oed gyda chost uwch, o'i gymharu ag ansicrwydd ynghylch yr hyn fydd yn digwydd i'r llwybrau tir traddodiadol drwy Gymru hefyd. Felly, ni allaf roi sicrwydd ynghylch a fydd y fasnach honno'n gwella, neu asesiad uniongyrchol, oherwydd nid yw hynny'n sicr o hyd.

O ran dewis safleoedd rheoli ffiniau a safleoedd rheoli ffiniau yn fwy cyffredinol, rwy'n credu y byddai'n ddefnyddiol iawn pe bawn i'n rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau am y mater hwn yn gyffredinol, oherwydd y cynnydd yr ydym yn ei wneud, a'n hawydd, gyda rhywfaint o gymorth gan Lywodraeth y DU, sydd wedi'i groesawu, a chynnydd adeiladol, ar y costau adeiladu ar gyfer safle rheoli ffiniau o amgylch porthladd Caergybi.

Dylwn i ddweud, o ran eich pwynt ehangach am weithredu allforio, ei bod wedi bod yn ddiddorol, gyda'r rhwystrau a'r tariffau, mai'r heriau mwyaf ar gyfer masnach yw'r rhwystrau nad ydyn nhw'n dariffau, y gwaith papur ychwanegol, y gost ychwanegol. Byddwch wedi gweld y lluniau o lorïau'n ciwio y tu allan i'r porthladdoedd ac ar sianelau cul yn Lloegr, ac mewn gwirionedd mae hynny wedi bod yn ffactor mawr iawn yn y busnesau hynny nad ydynt bellach yn masnachu gyda busnesau yn y DU, gan gynnwys yma yng Nghymru, ond hefyd i'r busnesau hynny sy'n bwriadu tynnu'n ôl o fod yn fusnesau allforio hefyd. Mae'n werth nodi bod masnach y DU â'r UE wedi gostwng mewn gwirionedd, ond hefyd â gweddill y byd y tu allan i'r Undeb Ewropeaidd hefyd, ac rwy'n credu bod hynny'n destun ansicrwydd a'r diffyg eglurder ynghylch lle mae'r DU.

Unwaith eto, byddwn yn fwy na bodlon wrth roi'r newyddion diweddaraf i bobl am y cynllun gweithredu allforio i roi'r wybodaeth ddiweddaraf am y gwaith y mae ein cenhadon yn ei wneud. Dw i wedi cwrdd â phob un o'n cenhadon mewn gwahanol rannau o'r byd. Maen nhw'n falch iawn o fod yn rhan o'r Cymry ar wasgar, i fod yn ymladd dros Gymru ar gyfer buddsoddi mewn rhannau eraill o'r byd yn y dyfodol, a gobeithio, pan fyddaf wedi cwblhau fy nghyfnod o ynysu yn sgil COVID, gallaf gwrdd â phobl yn y gwledydd hynny lle yr ydym yn cydnabod bod gennym gyfleoedd gwirioneddol i gael mwy o lwyddiannau i fusnesau Cymru, ac yn sicr byddwn yn gwerthfawrogi'r cyfle i weithio'n adeiladol gydag Aelodau ar draws y Siambr i wneud hynny ar gyfer busnesau Cymru ac, wrth gwrs, ar gyfer swyddi yng Nghymru.