Part of the debate – Senedd Cymru am 4:11 pm ar 8 Chwefror 2022.
Diolch yn fawr iawn am hynna, Sam. Yn sicr, ceir rhai problemau hirdymor. Mae'r holl fater ynghylch diogelwch ynni a bod yn hunangynhaliol o ran ynni yn sicr yn un ohonyn nhw. Ein bwriad, wrth gwrs, yw cael Cymru i'r pwynt lle mae'n allforiwr ynni net, felly rydym ni'n cynhyrchu cymaint o ynni adnewyddadwy yma yng Nghymru fel y gallwn ni ei allforio, ac mae ein holl anghenion yn cael eu diwallu yma.
Mae nifer o bethau y mae angen i ni eu gwneud o ran cynhyrchu ynni, ond mae pethau y mae angen i ni eu gwneud hefyd o ran lleihau defnydd. Mae hynny yn ymwneud â'r holl bethau yr ydym ni newydd sôn amdanyn nhw—ôl-osod wedi'i optimeiddio, gan wneud yn siŵr bod ein cartrefi yn addas i'r diben ac yn y blaen.
Mae hefyd yn ymwneud â newid arferion oes. Rwy'n dweud yn gyson wrth fy mhlant, 'Rwy'n gwybod mai LED yw ef, ond mae'n dal i ddefnyddio rhywfaint o drydan. Diffoddwch y golau pan fyddwch chi'n gadael yr ystafell.' Rydych chi'n cael y math o agwedd 'siaradwch â'r llaw' yna rydych chi'n ei chael gyda phobl ifanc yn eu harddegau, ond rwy'n credu bod arferion oes yn bwysig: tynnu plygiau pethau nad ydych chi'n eu defnyddio, a sicrhau bod eich defnydd o ynni cyn lleied â phosibl—nid oherwydd eich bod chi'n dlawd neu oherwydd ei fod yn broblem, ond oherwydd ei fod o ddaioni i'r byd, mae o ddaioni i'r blaned. Po fwyaf o egni nad oes angen i ni ei gynhyrchu, gorau oll i'r blaned.
Felly, rydym ni'n cynnal rhaglen ymgysylltu â'r cyhoedd lawn gyda'n cyllideb garbon 2, sy'n dilyn y mathau hynny o newidiadau ymddygiad bach sy'n gwneud gwahaniaeth enfawr. Byddwn yn ymgysylltu â'r sector masnachol ar hynny hefyd. Rydym ni wedi dod i'r arfer yn ystod yr ugeinfed ganrif o oleuo ffenestri ein siopau a'n trefi mewn ffordd nad yw'n gwbl angenrheidiol o bosibl wrth i ni fynd ymlaen i argyfwng hinsawdd.
Ond, yn y bôn, mae angen i ni gynhyrchu mwy o ynni adnewyddadwy. Mae angen i ni fanteisio ar yr adnoddau naturiol helaeth sydd gennym ni o'n cwmpas, ac mae gennym ni nifer o raglenni ar waith i fanteisio ar ynni morol—ynni'r tonnau ac ynni'r llanw, sy'n ddau beth gwahanol, rwyf i wedi ei ddysgu yn ddiweddar—gwynt, solar a'r gweddill.
Fe wnes i sôn yn gryno mewn ateb blaenorol, Dirprwy Lywydd, ein bod ni'n cael sgwrs barhaus gydag Ofgem, nid yn unig am y cap ar brisiau ynni a sut mae'n gweithio, er ein bod ni'n amlwg wedi cael nifer o broblemau gyda hynny, ond am y grid a'r angen i wneud hwnnw yn addas i'r diben ac i ganiatáu mathau gwasgaredig o gynhyrchu ynni, felly, cartrefi fel gorsafoedd pŵer. Mae hynny yn golygu bod yn rhaid i chi gael trefniant cyflenwi yn ogystal â threfniant darparu ar y grid. Felly, rydym ni'n cael sgyrsiau da am sut y gallwn ni sicrhau bod y pethau hynny yn addas ar gyfer yr unfed ganrif ar hugain, ac i gael y buddsoddiad ar waith i wneud hynny.