Sut ar y ddaear y credwch y gallwn gael afonydd yn llawn ffosffadau ac adeiladu tai is na'r safon dros holl dir gwyrdd Cymru a chael ymagwedd gydlynol at yr argyfyngau hinsawdd a natur, ni allaf ddeall. Felly, mae angen ichi edrych yn ofalus arnoch chi'ch hunain a mabwysiadau ymagwedd gydlynol at hyn.

Rwyf wedi cyfarfod â nifer fawr o fuddsoddwyr sector preifat sy’n hoff iawn o’r dull gweithredu sydd gennym yma yng Nghymru. Maent yn dymuno sicrhau, wrth gwrs, gan eu bod yn bobl raslon, eu bod yn cyfrannu at sicrhau bod gan bawb yng Nghymru fynediad at gartref addas, fforddiadwy a diogel, gan eu bod yn ymwybodol iawn fod a wnelo tai â mwy nag elw yn unig. Felly, credaf eich bod yn troi ymysg y criw anghywir draw ar feinciau asgell dde'r Ceidwadwyr.

Felly, rydym o'r farn mai’r dull gweithredu a nodir yn ein rhaglen lywodraethu yw’r ffordd gywir ymlaen. Cyn bo hir, byddwn yn comisiynu ymchwil annibynnol fel y gall pob un ohonom ddeall pa fesurau sydd â'r gobaith gorau o lwyddo. Gan adeiladu ar y gwaith ymchwil hwnnw, byddwn wedyn yn cynhyrchu Papur Gwyn yn cynnwys y cynigion polisi, a fydd yn destun ymgynghoriad.

Rydym yn gwbl ymrwymedig, wrth gwrs, i sicrhau bod gan bawb yng Nghymru fynediad at gartref addas, fforddiadwy a diogel. Mae sicrhau bod rhenti’n fforddiadwy yn ganolog i hyn, ac rydym yn ymwybodol iawn, wrth gwrs, o’r argyfwng costau byw sy’n wynebu cymaint o bobl yng Nghymru. Fel y dywedais mewn dadl ddoe ddiwethaf, Ddirprwy Lywydd, y Torïaid ar y meinciau gyferbyn, wrth iddynt weiddi arnaf o'u seddau, yw’r blaid sydd wedi rhewi’r lwfans tai lleol, gan sicrhau nad oes gan bobl fynediad at renti fforddiadwy yn y sector rhentu preifat os ydynt ar fudd-daliadau. O ddifrif, mae angen ichi edrych arnoch chi'ch hunain yn ofalus.

Rydym eisoes yn rhoi llu o fesurau ar waith, gan gynnwys ein hymrwymiad i adeiladu 20,000 o gartrefi cymdeithasol carbon isel newydd i’w rhentu. Ar y sector rhentu preifat, rwyf eisoes wedi cyfeirio at y cynllun lesio cenedlaethol. Mae hyn yn adeiladu ar ein cynllun peilot llwyddiannus i alluogi awdurdodau lleol i lesio eiddo oddi wrth berchnogion eiddo preifat am gyfnod o rhwng pump ac 20 mlynedd. Mae gennym nifer fawr o fuddsoddwyr preifat a chanddynt diddordeb yn hyn. Bydd awdurdodau lleol yn darparu’r cartrefi hyn am rent fforddiadwy i bobl y byddent fel arall yn wynebu digartrefedd o bosibl. Byddant yn darparu'r cymorth sydd ei angen ar denantiaid i gynnal eu tenantiaethau a ffynnu yn eu cartrefi.

Yn fwy cyffredinol, wrth gwrs, ac rwy’n atgoffa Mabon, gan iddo fethu cofio am hyn yn ei araith, y bydd gweithredu Deddf Rhentu Cartrefi (Cymru) 2016 yn trawsnewid y dirwedd i denantiaid ac yn cryfhau eu hawliau’n sylweddol. Ar yr amod nad ydynt yn torri eu contract, bydd gan denantiaid hawl i chwe mis o rybudd os bydd y landlord yn dymuno dod â'r contract i ben. Ni ellir cyflwyno'r hysbysiad hwnnw yn ystod y chwe mis cyntaf, felly bydd ganddynt sicrwydd am flwyddyn o leiaf ar ôl symud i'w cartref. Bydd y Ddeddf rhentu cartrefi yn rhoi mwy o sicrwydd i bob tenant nag unrhyw le arall yn y DU. Wrth gwrs, mae llawer o ddarpariaethau pwysig eraill yn y Ddeddf, gan gynnwys mewn perthynas â gwella ansawdd cartrefi ar rent a sicrhau eu bod yn addas i bobl fyw ynddynt.

Byddwn yn cyhoeddi Papur Gwyrdd yn ddiweddarach eleni, fel y cam nesaf tuag at gyflwyno deddfwriaeth i ddod â digartrefedd i ben, a fydd yn diwygio gwasanaethau digartrefedd yn sylfaenol i ganolbwyntio ar atal digartrefedd ac ailgartrefu cyflym. O ran yr ymrwymiad i gyhoeddi Papur Gwyn a welir yn ein rhaglen lywodraethu, bydd hwn yn archwilio’r rôl y gall rheolaethau rhent ei chwarae yn gwneud y farchnad rentu preifat yn fwy fforddiadwy. Mae'n faes polisi a chyfraith helaeth a chymhleth, ac mae'n hanfodol casglu'r dystiolaeth, gan gynnwys modelau rhyngwladol o reolaethau rhent a phrofiad ac effaith mesurau a roddwyd ar waith yn yr Alban ac Iwerddon, y cyfeiriodd Mabon atynt. Mae'n bwysig ein bod yn dysgu o'r dulliau a ddefnyddiwyd mewn gwledydd eraill, ac yn benodol, bydd hyn yn cynnwys deall beth sydd wedi gweithio'n dda lle y mae rheolaethau rhent ar waith a beth nad yw wedi gweithio, ac yn allweddol, fel y soniodd Carolyn Thomas, unrhyw ganlyniadau anfwriadol, fel y gallwn gael gwared arnynt yn y mesurau a roddwn ar waith.

Fel y nodais, yn Iwerddon er enghraifft, cyflwynwyd y ddeddfwriaeth sy’n caniatáu i renti gynyddu i uchafswm o 4 y cant mewn parthau pwysau rhent, ond mewn gwirionedd, daeth yn amlwg fod chwyddiant yn is na hynny, a throdd y 4 y cant yn darged yn hytrach na chap. Felly, mae angen inni lunio ein deddfwriaeth yn ofalus fel nad oes gennym ffiniau anhyblyg ar waith ac er mwyn inni allu ei raddnodi'n gyffredinol. Yn anecdotaidd, mae’r mesurau yno'n gysylltiedig â chynnydd mewn achosion o droi allan, wrth gwrs, am fod ganddynt derfyn uchaf yn hytrach na chap, ac mae angen inni ymatal rhag gwneud hynny.

Byddwn yn comisiynu’r ymchwil annibynnol i’r rheolaethau rhent fel ein bod yn canfod yr enghreifftiau da iawn sydd gennym. Cyfeiriodd Mabon at Gatalonia, er enghraifft, a gwyddom fod hynny wedi bod yn llwyddiannus yno. Bydd ymgysylltu â phartneriaid a dinasyddion yn rhan bwysig iawn o’r ymchwil hwn, a fydd wedyn yn llywio’r cynigion polisi i’w cynnwys yn y Papur Gwyn.

Felly, i grynhoi, Ddirprwy Lywydd, rwy'n llwyr gefnogi'r ymdrech i gynyddu mynediad at gartrefi fforddiadwy, ac i sicrhau bod hyn yn hawl i bob unigolyn yng Nghymru. Er hynny, mae'n hollbwysig archwilio beth yw'r ffordd fwyaf effeithiol o gyflawni hyn a sicrhau mwy o dai gweddus a fforddiadwy. Bydd y Papur Gwyn wedi'i seilio ar dystiolaeth a gasglwyd, a bydd yn darparu opsiynau cadarn ar gyfer deddfwriaeth yn y dyfodol ar ddulliau newydd o sicrhau fforddiadwyedd rhenti. Diolch.