Part of the debate – Senedd Cymru am 5:19 pm ar 1 Mawrth 2022.
Dim ond ychydig o sylwadau sydd gen i. Prin ydy'r newidiadau, mewn difrif, ond mae bob un yn arwyddocaol wrth inni symud tuag at gyfnod mwy endemig. Ond, mae'n gwneud synnwyr, fel sylw cyntaf, i ymestyn y prif reoliadau tan ddiwedd Mawrth. Dŷn ni'n dal ddim wedi rhoi'r pandemig y tu cefn i ni, ond yn ymarferol, prin iawn ydy'r mesurau amddiffyn statudol sy'n dal mewn lle. Mi ydw i'n gwneud y sylw unwaith eto ein bod ni yn fan hyn yn sôn am newidiadau sydd wedi cael eu cyflwyno yn barod, a gan fod pethau'n symud yn eithaf graddol erbyn hyn, dwi’n meddwl y gallem ni fod yn delio â materion mewn ffordd mwy amserol. Ac, wrth gwrs, rydym ni eisiau gallu edrych ymlaen tuag at y camau olaf yna o godi cyfyngiadau neu godi y mesurau amddiffyn.
Ychydig o sylwadau gen i—rhyw ddau bryder. Gaf i ofyn i'r Gweinidog beth ydy'r safbwynt bellach ar barhad profi yng Nghymru, a beth ydy'r dadleuon mae'r Gweinidog yn eu rhoi i Lywodraeth Prydain ynglŷn â hyn? Mae o wedi cael ei godi gan aelodau o'r cyhoedd, etholwyr i mi: os oes yn rhaid talu am brofion llif unffordd, er enghraifft, yn Lloegr, wel, beth fydd goblygiadau hynny i Gymru, lle, wrth gwrs, mae presgripsiwns am ddim? Ac yn enwedig, mi fydd angen meddwl yn ofalus beth fydd angen ei wneud o ran darparu profion ar gyfer pobl sy'n agored i niwed neu ofalwyr, er enghraifft.
Y mater arall: os ydy gofynion hunanynysu yn dod i ben fel camau nesaf, sut mae sicrhau cefnogaeth i'r rhai mwyaf bregus? Achos, fel efo cymaint o elfennau o'r pandemig, mae'r bregus a charfannau bregus o fewn cymdeithas wedi dioddef yn anghyfartal, a'r peth olaf rydym ni eisiau ei wneud ydy gweld parhad o'r anghyfartaledd yna wrth inni symud allan o'r pandemig. Felly, mi fyddwn i'n croesawu sylwadau ar hynny.
Ac yn olaf gen innau hefyd, mi oedd hi'n fraint gen i noddi digwyddiad yma yn y Senedd heddiw yma, lle cafodd Aelodau ar draws y pleidiau gyfle i gyfarfod â rhai o'r teuluoedd sydd wedi colli anwyliaid dros y ddwy flynedd ddiwethaf—ymgyrchwyr sydd wedi bod yn galw am ymchwiliad annibynnol penodol i Gymru. Mi wnes i, fel nifer o rai eraill, drio rhoi'r achos mor frwd a phenderfynol ag y gallem ni dros gael ymchwiliad penodol Cymreig. Methu a wnaethom ni yn hynny o beth, a dwi'n gresynu at hynny; mae'r teuluoedd hefyd. Ond rŵan, beth sydd angen sicrhau ydy bod yr ymchwiliad sydd ar gyfer y Deyrnas Gyfunol gyfan yn edrych ar bethau o bersbectif Cymreig. Felly, dwi wedi ysgrifennu heddiw at dîm yr ymchwiliad cyhoeddus hwnnw i ofyn am sicrwydd y bydd yr ymgyrchwyr Cymreig a'u timau cyfreithiol nhw yn cael bod yn dystion sylfaenol i'r ymchwiliad hwnnw, a nid fel rhyw ychwanegiad at y criw ymgyrchu yn Lloegr neu drwy y Deyrnas Unedig. A wnaiff y Gweinidog ymuno â'm galwad i i sicrhau eu bod nhw yn cael eu trin fel grŵp ar wahân, er mwyn sicrhau bod llais Cymru yn cael ei glywed o fewn yr ymchwiliad hwnnw?