Part of the debate – Senedd Cymru am 3:46 pm ar 1 Mawrth 2022.
Rwy'n falch o nodi, drwy'r cytundeb cydweithredu rhwng fy mhlaid i a'ch Llywodraeth chi, y byddwn ni'n gallu dechrau darparu ar gyfer plant a phobl ifanc ledled Cymru, boed hynny drwy'r ddarpariaeth estynedig o brydau ysgol am ddim a gofal plant i fynd i'r afael â newid hinsawdd, neu drwy addysg. Mae Cymru a'r byd yn wynebu llu o argyfyngau, ac fe fydd effaith yr argyfyngau hyn yn pwyso yn drwm iawn ar aelodau ieuengaf ein cymdeithas ni ac ar y cenedlaethau a ddaw. Fe fydd ein plant a'n pobl ifanc yn ysgwyddo baich llawn newid hinsawdd, dirywiad natur, effeithiau hirdymor niferus a dinistriol y pandemig ar ein heconomi ni ac ar eu haddysg nhw. Ar y foment hon, mae'r argyfwng tai a'r mater cynyddol o ail gartrefi yn effeithio ar gymunedau, gan erydu cymunedau i bob pwrpas cyn y gall y plant a'r bobl ifanc a aned yn lleol gael profiad hyd yn oed o fyw a gweithio yno. Plant sy'n cael eu heffeithio fwyaf gan yr argyfwng costau byw, ac rwy'n siŵr y gallwn ni i gyd gytuno bod angen mesurau wedi'u targedu arnom ni i sicrhau bod effeithiau'r argyfwng ar blant a phobl ifanc yn cael eu hatal, eu stopio neu eu cyfyngu pan fo hynny'n bosibl drwy gamau wedi'u targedu.
Fe gefais fy nharo, neithiwr hyd yn oed, pan ofynnodd fy mab wyth oed i mi ddiffodd y teledu am ei fod wedi cael llond bol ar glywed y newyddion, ei fod yn teimlo'n drist ac yn teimlo yn ddiymadferth hefyd ar ben popeth y mae ein plant a'n pobl ifanc wedi bod drwyddo drwy'r pandemig i gael gwybod beth sy'n digwydd yn Wcráin a'r effaith y mae hynny'n ei gael hefyd. Mae hwn yn amser brawychus i'n plant a'n pobl ifanc ni—mae'n ddychrynllyd iawn—ac mae yna gymaint y mae gennym ni gyfrifoldeb i'w wneud. Felly, mae hi'n gwbl briodol ein bod ni'n gwrando arnyn nhw, ein bod ni'n gweithio yn ôl y nodau hyn, ond ein bod ni hefyd yn atebol i blant a phobl ifanc. Ac rwy'n cytuno yn llwyr, nid siarad at bobl ifanc a phlant yw hyn, gweithio gyda nhw yw hyn, a rhoi'r un pwysigrwydd i'w hatebion a'u lleisiau nhw.
Un maes lle y gallwn ni yn wir gynnig cymorth wedi'i dargedu fwyaf ac sy'n fwyaf defnyddiol yw ym maes tai, ac mae llawer o effeithiau gwaethaf y pandemig ar ansawdd bywyd ac, yn wir, ar addysg plant a phobl ifanc â'u hanfod yn yr argyfwng tai a hynny sydd wedi gwaethygu'r sefyllfa. Felly, a gaf i ofyn, Ddirprwy Weinidog—? Pan edrychwn ni nawr o ran tlodi tanwydd—ac fe wyddom ni fod hwn yn fater sylweddol sy'n effeithio ar blant a theuluoedd yng Nghymru, gydag un o bob 10 aelwyd â dau blentyn yn gorfod torri'n ôl ar fwyd i blant, ac maen nhw'n gorfod torri'n ôl ar danwydd hefyd—fe wyddom ni y gall tymheredd isel achosi myrdd o broblemau iechyd wrth gynyddu'r risg o leithder hefyd, sy'n cynyddu'r risg fwyfwy o glefydau anadlol mewn plant. Mae angen i ni gynnig cartrefi diogel a chynnes i bob plentyn yng Nghymru. Felly, beth mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud yn rhagweithiol i nodi plant mewn tlodi tanwydd, neu sydd mewn perygl o fod mewn tlodi tanwydd, i sicrhau y bydd ein cefnogaeth ni o les i'r plant mwyaf agored i niwed? Pryd y gallwn ni ddisgwyl i'r Llywodraeth roi diwedd ar dlodi tanwydd ar aelwydydd sydd â phlant?
Fel cyfeiriodd Gareth Davies ato hefyd, fe wyddom ni fod gwasanaethau arbenigol CAMHS—. Fe welsom ni'r data ym mis Chwefror a oedd yn cadarnhau bod canran y cleifion sy'n cael eu hapwyntiad cyntaf o fewn pedair wythnos wedi gostwng i'r gyfradd isaf a fu erioed sef 22 y cant. Mae'r ystadegau hyn yn syfrdanol ac yn dangos methiant i fynd i'r afael â'r argyfwng iechyd meddwl sy'n effeithio ar blant a phobl ifanc yng Nghymru. Gadewch i ni fod yn eglur, mae bron i bedwar o bob pump o bobl ifanc yn aros dros fis am eu hapwyntiad cyntaf ynglŷn ag iechyd meddwl, ac nid yw hynny'n ddigon da. Mae pob un ohonom ni'n clywed straeon torcalonnus gan deuluoedd ac yn uniongyrchol gan bobl ifanc sy'n awyddus iawn i gael eu gweld. Mae angen i ni fod â darpariaeth gadarn ar waith fel gall cleifion dderbyn y driniaeth orau bosibl cyn gynted â phosibl, cyn i'w sefyllfa nhw waethygu, fel gwelsom ni'n rhy aml o lawer. Felly, a gaf i ofyn i'r Dirprwy Weinidog beth y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i ddiogelu'r cynnydd angenrheidiol o ran gwasanaethau CAMHS, a beth mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i ganiatáu i bobl ifanc gael gafael ar gymorth yn gynt, cyn iddyn nhw gyrraedd sefyllfa y mae angen y gofal arbenigol hwn arnyn nhw?