Part of the debate – Senedd Cymru am 4:22 pm ar 1 Mawrth 2022.
Gwyddom mai pobl fwyaf bregus ein cymdeithas sy'n cael eu heffeithio fwyaf gan ddiffyg urddas mislif a thlodi mislif, gan gynnwys pobl sydd eisoes yn wynebu digartrefedd, sydd ar incwm isel, ag anableddau, ac yn dioddef o gamwahaniaethu systemig am eu bod nhw'n aelodau o grwpiau ymylol. Y bobl yma sy'n gorfod mynd heb bethau elfennol eraill, tocio ar gyllidebau prin ar gyfer nwyddau ac anghenion bob dydd eraill, neu'n gorfod ymdopi ag effaith diffyg nwyddau neu gyfleusterau mislif.
Hyd yn oed cyn i'r argyfwng costau byw wasgu ar y bobl yma ymhellach, roedd lefelau tlodi cywilyddus Cymru yn golygu bod llawer gormod yn cael eu hunain yn y sefyllfa yma. Ac rwy'n falch o ymdrechion Plaid Cymru a'r ymgyrch lwyddiannus a arweiniwyd gan Elyn Stephens, cynghorydd Plaid Cymru ifanc ar Gyngor Bwrdeistref Sirol Rhondda Cynon Taf ar y pryd, nôl yn 2017, a lwyddodd i dynnu sylw at effaith tlodi mislif ac at sicrhau cyllid ychwanegol i gynghorau i geisio mynd i'r afael â'r broblem hon yn y pen draw. Ac rwy'n cytuno â'r Gweinidog ei bod yn anorfod bod yr argyfwng costau byw yn mynd i ddwysáu tlodi a diffyg urddas mislif, ac felly mae'n gwbl hanfodol ein bod ni'n gwneud mwy i atal y modd y mae'n cael effaith andwyol ar bobl sydd dan bwysau economaidd digynsail ac, yn fwy eang, ar gydraddoldeb cymdeithasol, economaidd, iechyd a rhywedd.
Diffyg incwm sydd, yn aml iawn, wrth wraidd diffyg urddas. Mae'r pandemig hefyd wedi effeithio ar allu pobl ifanc i fedru cael cefnogaeth a mynediad at nwyddau mislif mewn lleoliadau addysg, fel y gwnaethoch chi gyfeirio ato yn eich datganiad. Rwy'n croesawu yr adnoddau a'r cyllid ychwanegol sydd wedi cael eu darparu gan y Llywodraeth i daclo'r broblem yma, ond hoffwn wybod sut mae'r Llywodraeth am sicrhau y bydd y nifer cynyddol o bobl sy'n wynebu tlodi ac sydd angen nwyddau mislif yn cael eu cefnogi yn ystod yr argyfwng costau byw—y tu hwnt i'r lleoliadau addysgiadol, efallai, a'r lleoliadau cyhoeddus rŷn ni wedi eu trafod. Ydy'r Llywodraeth yn gofyn i'r partneriaid lleol sy'n derbyn y gefnogaeth ariannol yma i daclo hyn i adrodd ar eu heffeithiolrwydd, wrth sicrhau bod y rhai sydd angen y cymorth yn ei dderbyn? Beth sydd angen ei wella, Weinidog? Fel y sonioch chi, mae yna bobl sy'n gorfod gwneud dewisiadau na ddylen nhw, yng Nghymru'r unfed ganrif ar hugain, orfod eu gwneud, felly sut mae'r gwerthusiad yna yn digwydd?