A gaf i ddatgan buddiant hefyd, fel cynghorydd ar Gyngor Sir Fynwy am gyfnod byr eto? Ac rwy'n rhannu'n llwyr y teimladau ynglŷn â'n cynghorau a phopeth y maen nhw'n ei wneud. Rwyf wedi dweud droeon mai'r adnodd mwyaf sydd gan gyngor yw ei staff, ac mae eu staff wedi gwneud yn wych, ac maen nhw'n parhau i wneud hynny, ac rwy'n diolch iddyn nhw am hynny.

Bydd Aelodau'n cofio i ni drafod y fformiwla llywodraeth leol yn ddiweddar yn y Siambr hon, fel y nododd Llyr, felly byddwn ni'n cofio bod llawer o'r ochr hon i'r Siambr, ac yn wir, gyd-Aelodau gyferbyn, wedi dadlau nad yw'r fformiwla ddosbarthu yn gyfredol, ac yn sicr nid yw'n addas i'r diben, ac rwyf i'n mynd i ganolbwyntio ar y maes hwnnw eto heddiw. Bydd Aelodau hefyd yn cofio i mi ddadlau nad oedd y fformiwla yn cydnabod anghenion awdurdodau gwledig a mater poblogaeth isel yn ddigonol mewn unrhyw ffordd ystyrlon, a diolch i Sam Rowlands am godi'r pwynt hwnnw eto heddiw.

Dirprwy Lywydd, i brofi'r pwynt hwn, dim ond agor y ddolen yn yr agenda heddiw i'r adroddiad cyllid llywodraeth leol y mae'n rhaid i Aelodau'r Senedd ei wneud a sgrolio i atodiad 2, yn nodi dangosyddion a gwerthoedd a ddefnyddiwyd wrth gyfrifo asesiadau o wariant safonol cynghorau. Cododd fy nghyd-Aelod Sam Rowlands eto heddiw, ond nododd yn flaenorol, faint o'r data hwnnw a oedd yn anghyfredol, yn enwedig y data gwasgariad a setliad a nodir yn yr adroddiad, sy'n dyddio yn ôl i 1991. Ar wahân i hynny, rwyf eisiau canolbwyntio ar fy mhrif bryderon ynghylch y fformiwla—nad yw'n cydnabod yn ddigonol natur wledig a chostau uned darparu gwasanaethau mewn awdurdodau gwledig a gwasgaredig eu poblogaeth. Os edrychwch chi drwy'r dangosyddion a ddefnyddir i greu'r fformiwla, mae'n ymddangos mai dim ond dangosyddion gwasgariad, y mae pedwar ohonyn nhw, y gellir eu priodoli i ymwneud â natur wledig. Nodir yn yr adroddiad eu bod wedi'u dylunio 

'i gipio gwybodaeth am y costau amser a phellter ychwanegol sydd yn gysylltiedig â chyflenwi gwasanaethau i gymunedau sydd ar wasgar.'

Ond edrychwch ar eu cyfraniad wrth greu'r fformiwla derfynol—maen nhw'n fach iawn, maen nhw'n geiniogau. Er mwyn cyfeirio'n hawdd, Aelodau, yr esboniad i'r dangosydd yw eitem 21 ar dudalen 18 o atodiad 2. Mae sawl dangosydd diddorol ac amheus iawn arall yn cael eu defnyddio i gyfrannu at y fformiwla, ond ni wnaf grwydro oddi ar y pwynt.

Dirprwy Lywydd, mae llawer o bwyntiau eraill y gellir eu gwneud ynghylch amhriodoldeb y fformiwla bresennol, fel yr wyf wedi'u codi o'r blaen, fel y dystiolaeth glir ei bod yn caniatáu i rai cynghorau gronni cronfeydd wrth gefn enfawr, a gweld cynghorau llai a gwledig yn gweld eu cronfeydd wrth gefn yn lleihau. Yn wir, dim ond edrych ar adroddiad datganiad cyfrifon cynghorau Cymru ar gyfer unrhyw flwyddyn benodol, i edrych ar eu datganiadau symudiadau cronfeydd wrth gefn, sy'n rhaid i chi ei wneud i weld cronni cronfeydd wrth gefn defnyddiadwy a sut y maen nhw'n bwriadu eu defnyddio neu wedi'u defnyddio. Wedi dweud hynny i gyd, heddiw, Dirprwy Lywydd, nid yw'n ymwneud â beirniadu'r cwantwm sy'n cael ei ddarparu i awdurdodau lleol yn y gyllideb, ond byddaf yn parhau i ddadlau nad yw'r ffordd y caiff y gacen ei thorri yn deg, wrth i rai cynghorau gael darn enfawr a'r lleill, yn enwedig cynghorau gwledig, yn cael y briwsion drwy'r fformiwla bresennol hon. Os yw Llywodraeth Cymru mewn gwirionedd yn poeni am gynaliadwyedd ein cynghorau ledled Cymru, ac yn credu mewn tegwch a phriodoldeb y ffordd y cânt eu hariannu, bydden nhw'n sylweddoli bod eu dull dosbarthu yn anghyfredol, yn anaddas i'r diben a bod angen ei adolygu. Gweinidog, peidiwch â chuddio y tu ôl i'r rhethreg arferol y byddech yn comisiynu adolygiad pe byddai rhai arweinwyr cyngor eisiau hynny. Rydych chi'n gwybod na fydd hynny'n digwydd oherwydd eich bod yn gwybod hefyd cystal ag yr wyf i y byddai'n rhaid i rai o'r cynghorau hynny golli ychydig i wneud y fformiwla a'i dosbarthiad yn decach. Rwy'n eich annog, Gweinidog, i edrych o ddifrif, heb safbwynt gwleidyddol, ar y fformiwla cyllido cyn setliadau yn y dyfodol. Diolch.